De 34e Dies Natalis van de UT stond daarom afgelopen vrijdag geheel in het teken van de vraag hoe de elektronische snelweg toch snel toegankelijk en aantrekkelijk gemaakt kan worden voor grote groepen potentiële gebruikers. Het is duidelijk dat meer geïnvesteerd zal moeten worden in de acceptatie en waardering van telematica-produkten. In zo'n toekomststrategie hebben zowel het bedrijfsleven, de overheid als de wetenschap een rol. Deze drie partijen kwamen dan ook allemaal in het dagprogramma aan bod.
Het dagthema werd al in de hal van collegezalencomplex De Waaijer aanschouwelijk gemaakt door een telematicamarkt. Op de klanken van vliegveldmuzak verdrongen nieuwsgierigen zich daar voor stalletjes met multimedia-snufjes. Zo kon men bij de kramen van CIV en Telematicastad Twente zijn licht opsteken over Internet en Twente WEB, terwijl elders Philips, IBM en KPN/PTT Telecom hun futuristische produkten demonstreerden. In de woorden van een dame met parelketting die na inspectie van een beeldtelefoon haar eerste schreden had gezet op WWW: 'Gut, het is toch wat.'
's Ochtens beleed P. Maclaine Pont (IBM Nederland) aan de hand van 20 jaar IBM-pilotprojecten (van streepjescode tot chip-card) zijn geloof in 'zelflerende processen' voor de introduktie van nieuwe teoepassingen. Ir. J. Buijs (Philips) besprak de andere kant. 'De technologie is geen probleem. Het gaat om de klant. Die wil eenvoudige bediening, leuke en nuttige diensten en waar voor zijn geld. Als de spelers daaraan voldoen komt de market-pull vanzelf.' Drs. A. Koppen (CIV, Telematicastad Twente en TwenteWeb) introduceerde de pogingen om Twente aan WWW te krijgen. Hij ziet volop kansen om de regio tot een ware 'telematica-proeftuin' te maken.
De wetenschap kwam 's middags aan bod in de diesrede van prof.dr.ir. I. Niemegeers (zie pagina 3) en de gastrede van prof.ir. M. Antal (directeur van EURESCOM, research-instituut van de Europese PTT's in Heidelberg). De ontwikkelingen in de telecommunicatie vormen volgens Antal een grote uitdaging voor de Europese PTT's: deze moeten als eenheid gaan optreden tegenover de Amerikaanse concurrentie die nu de Europese mediamarkt betreedt. Wegens ziekte van Antal werd zijn tekst voorgedragen door ir. B. de Goede (lid Raad van Bestuur EURESCOM). 'Antals herstel is gelukkig al zover gevorderd dat we gemeend hebben in plaats van bloemen een fles cognac te moeten sturen', stelde dagvoorzitter Veltman de zaal gerust.
Het eensgezind optimisme over telematica kreeg een mooi contrapunt in de bijdrage van wetenschapsjournalist Herbert Blankesteijn. Hij knoopte aan bij de stelling dat de digitale revolutie een 'tweedeling' in de maatschappij creëert tussen have's en have-not's, die een groot obstakel zou vormen voor de opmars van telematica. Dat is geenszins het geval, aldus Blankesteijn. De digitale revolutie maakt alleen een bestaande tweedeling duidelijk tussen de groep die door opleiding, achtergrond en inkomen geinteresseerd is in Internet (volgens hem hooguit een half miljoen) en de rest.
Dat minister Wijers (EZ) op korte termijn 2 miljoen Nederlanders aan het net wil hebben zal zelfs met gratis aansluitingen en goedkope apparatuur niet lukken. 'Gewone mensen hebben geen interesse voor die elektronische snelweg. Geef ze een e-mail account en ze zullen het niet gebruiken. De caissière van Albert Heijn en de jongen van de emballage gaan niet op Internet, nu niet en nooit.' En dat is niet zo vreemd: 'De elektronischesnelweg is voor het publiek te moeilijk, te duur, en het voegt te weinig toe.' Een ramp is dat niet, zegt Blankesteijn. 'Je hebt ook een tweedeling tussen mensen die wel en die niet van voetbal houden.'
De Kamerleden mw. M. van Zuijlen (PvdA), mw. drs. H. Voûte-Droste (VVD) en mw. M. van der Hoeven (CDA) traden 's middags onder leiding van Peter Meijers (hoofdredacteur TROS-tv-programma '2 Vandaag') met elkaar in discussie over de rol die de overheid op telematicagebied moet spelen met het oog op regelgeving en bevordering van de toegankelijkheid voor burgers. Het debatje wilde door politieke eensgezindheid niet echt vlammen.
De telematica-actieplannen van EZ en OCW kregen een nogal gemengde waardering. Voûte-Droste noemde ze 'teleurstellend' omdat concrete projecten nog ontbreken. Van der Hoeven waarschuwde dat de overheid op de elektronische snelweg twee verkeerde 'afslagen' kan nemen: een beleid dat vooral gebaseerd is op technologie, en een beleid dat vooral gebaseerd is op marktwerking. 'Het gaat niet om de techniek maar om wat je ermee doet.'
Van Zuijlen wil de overheidstaak beperkt zien tot toezicht, aangevuld met minimale regelgeving. Zij pleitte vooral voor tarievencontrole voor telematicadiensten en de instelling van een toezichthoudend orgaan dat de concurrentie en zo ook de toegankelijkheid kan bevorderen (door te waken tegen monopolievorming van KPN en kabelexploitanten). 'Laat de markt de rest zelf uitzoeken. Het stimuleren van de elektronische snelweg is typisch iets dat je moet overlaten aan de markt', aldus Van Zuijlen.
De juridische voetangels van Internet (vgl. de discussie rondom de Scientology Kerk) kwamen ook nog ter sprake. Van Zuijlen wil geen extra wettelijke regelgeving voor een snel veranderend veld. 'We hebben strafrecht en auteursrecht, dus laten we de jurisprudentie afwachten.' Voûte-Droste sloot zich daarbij aan: de wet biedt voldoende mogelijkheden. Zij vreest voorts dat overhaaste regelgeving nieuwe ontwikkelingen belemmert. 'Wij hechten bovendien zeer aan eigen verantwoordelijkheid en zelfregulering.'
De politica's waren eensgezind in hun zorg over de dreigende tweedeling. Van Zuijlen en Voûte-Droste verwachten veel van het onderwijs. Van der Hoeven wil een stimulerende overheidstaak. Niet door verder te investeren in commerciële projecten, maar juist in het voortraject (educatie). 'Ik vind het geen goede zaak om providers te stimuleren. Daar wordt al teveel geld verdiend. Als je alleen vanuit de markt redeneert komt het onderwijs er bekaaid vanaf. Want het rendement daarvan komt pas later.'
Tijdens de Diesviering worden traditiegetrouw ook prijzen uitgereikt. De jaarlijkse Onderwijsprijs, bedoeld om de (kwaliteit) van het onderwijs aan de UT in het zonnetje te zetten, stond dit jaar in het teken van de docerende promovendus. De studentenjury beoordeelde de onderwijskwaliteiten van de genomineerde kandidaten op aspecten als enthousiasme, omgang met studenten en vernieuwing in inhoud en leervorm. De keuze bleek echter moeilijk, waardoor de prijs (vijfduizend gulden) ditmaal door twee winnaars werd gedeeld: drs. Toine Andernach (INF) en drs. Wouter Werner (BSK).
Terwijl glasgerinkel al vanuit de hal tot de collegezaal doordrong, volgde tot slot nog de toekenning van de 12de Ondernemersprijs van de UT (tienduizend gulden en een trofee) door dr. J. Wolhoff, voorzitter van het Universiteitsfonds. De gelukkigen waren de heren S. Dijkman, ing. J. van der Wal en ir. A. de Weerd - oprichters-directeuren van Medical Measurement Systems. Dit Enschedese bedrijf (met ruim twintig werknemers) ontwikkelt high-tech medisch-diagnostische apparatuur voor urodynamische en gastro-enterologische toepassingen en werkt daarbij samen met het Biomedisch Technologisch Instituut (BMTI). Van de produktie wordt 85 procent geëxporteerd.
