Voor de Raad van State wordt sinds begin november een marathongevecht geleverd over nieuwe opleidingen in het hbo. In meer dan veertig zaken proberen hogescholen steeds weer aan te tonen dat minister Ritzen juist hun plan ten onrechte heeft afgewezen. Deze week lagen de rollen ook even omgekeerd: vijf opleidingen `facilitaire dienstverlening' bestreden de erkenning van twee nieuwlichters.
Het is de laatste donderdagen een komen en gaan van managers en juristen uit het hbo, bij het statige gebouw van de Raad van State aan de Haagse Kneuterdijk. Al vanaf 2 november houdt de afdeling bestuursrecht van dit hoge rechtscollege bijna wekelijks zitting over zaken die hogescholen (en een enkele universiteit) tegen minister Ritzen hebben aangespannen. De zittingen, waarbij soms ook hogescholen tegenover elkaar staan, gaan nog door tot half december. Daarna zal blijken of de minister de procedures goed heeft gevolgd.
Steeds gaat het om de erkenning of registratie van nieuwe opleidingen. Sinds drie jaar geldt dat alleen opleidingen die geregistreerd zijn, kunnen rekenen op geld van de overheid. Voordat een nieuwe opleiding opgenomen wordt, moet men aantonen dat deze werkelijk iets nuttigs toevoegt aan de al tamelijk volle markt voor hoger onderwijs.
De minister, geholpen door een adviescommissie, vond tot nu toe dat verreweg de meeste plannen niet konden overtuigen. Dit jaar wees hij ruim 50 van de 66 hbo-plannen af. Dat brengt het aantal afwijzingen na drie rondes ver boven de honderd.
Een aantal hogescholen legde zich niet neer bij Ritzens besluiten en ging ertegen in beroep. En nu zich in twee jaar tijd bijna vijftig beroepszaken hebben opgestapeld, is de Raad van State overgegaan tot behandeling. Daarmee wordt de procedure met het register CROHO, de adviescommissie aco en de daarop volgende beslissing van de minister, nu voor het eerst systematisch getoetst.
Illegaal
Op 2 november beten de Utrechtse en de Amsterdamse hogeschool voor de kunsten de spits af met de verdediging van opleidingen voor dramadocent en voor leraar audiovisuele vorming. Twee weken later trad de Hogeschool Holland, grossier in nog niet erkende `illegale' opleidingen, in het strijdperk voor in totaal negen afgewezen plannen. En op 23 november kregen de Leidse hogeschool en de katholieke TH Rijswijk een laatste kans om hun driemaal afgewezen plan voor een eigen heao- afdeling te verdedigen. De argumentatie in de zaken doet vaak sterk aan elkaar denken. Bij nogal specialistische opleidingen vindt de minister vaak dat er te weinig markt voor is; de hogescholen proberen het omgekeerde aan te tonen. In andere gevallen vindt de minister dat een plan tezeer neerkomt op concurrentie met opleidingen in de regio; dan probeert een hogeschool juist het `unieke' van zijn plan duidelijk te maken. Maar soms komen bestaande opleidingen opdraven om die argumentatie weer te ondermijnen. Het scherpst was die confrontatie deze week (30 november), toen een groep hogescholen niet een afwijzing maar een besluit tot erkenning kwam aanvechten. Vijf gevestigde opleidingen facilitaire dienstverlening (Deventer, Groningen, Wageningen, Heerlen en Den Haag) blijven tot aan de Raad van State twee nieuwe collega-opleidingen bestrijden, in Diemen en Rotterdam (HR&O).
Ritzen had die twee erkend, omdat er best nog plaats voor ze zou zijn. De vijf bestrijden dat. Ze wijzen op de matige arbeidsmarkt en de stagnerende studenten-aantallen - en tonen zich bezorgd over de kwaliteit van de nieuwlichters. Maar uiteraard waren Diemen en Rotterdam ook zelf bij de Raad van State. En die kreeg zo een helder beeld van territoriumstrijd binnen het hbo.
Na de `slag om de facilitaire dienstverlening' gaat de reeks zittingen weer verder met betogen over de eigen uniekheid. Zo verdedigt op 7 december ondermeerde hogeschool Nijmegen zijn plannen voor ergotherapie en `voeding en marketing', en komt op 12 december een vijftal afgewezen plannen van de Haagse Hogeschool aan de orde. Uit het overzicht van alle zaken blijkt dat over bijna de helft van de afgewezen plannen een beroepszaak is gestart. Hogeschool Holland (9 zaken) nam de Raad van State het meest in beslag, gevolgd door Leiden (5) en Den Haag (5). Andere hogescholen beperkten zich tot een of twee zaken, of legden zich - zoals Zwolle, Tilburg en Eindhoven - bij de besluiten van de minister neer. De universiteiten droegen bij de Raad van State overigens maar één zaak aan, over de gezamenlijke lerarenopleiding Turks van Utrecht en Leiden.
Al voor de jaarwisseling wil de Raad van State uitspraak doen. In dat geval hebben de hogescholen die eventueel gelijk krijgen, van de wet namelijk het recht om al in september 1996 met de geplande nieuwe opleiding van start te gaan.
