Over de raamovereenkomst hebben de TU's en Philips bijna twee jaar hard onderhandeld. Vorig jaar zat het overleg tussen juristen en octrooigemachtigden van beide partijen nog muurvast. Harde noten waren de hoogte van het bedrag dat Philips betaalt voor een aio-plaats, de mogelijkheid daarvan af te wijken, de geheimhouding van onderzoeksgegevens ten behoeve van octrooi-aanvragen door Philips, de bescherming van intellectueel eigendom en de vergoeding voor de overdracht van door de TU's gegenereerde kennis.
De TU's en Philips zijn als compromis uitgekomen op een (niet erg hoog) normbedrag voor aio-contracten van 90 duizend gulden per jaar (inclusief vergoeding van exploitatiekosten en begeleiding). De hoogte van het bedrag is overigens niet in de raamovereenkomst opgenomen. Daarnaast hebben de TU's gedaan gekregen dat van dat bedrag kan worden afgeweken als in het kader van het project extra dure apparatuur of een cleanroom moet worden benut. 'Een eenduidige en redelijke afspraak', vindt een tevreden rector prof.dr. Th. Popma, die nauw betrokken was bij de onderhandelingen.
Wat betreft openbaarmaking van onderzoeksgegevens is afgesproken dat voor publicatie tot een jaar na afloop van het project toestemming van Philips vereist is. Philips kan ten behoeve van een octrooi-aanvraag een uitstel van publicatie bedingen van maximaal een half jaar. Dit was een hard punt voor de TU's, omdat een langere termijn de voortgang van promotieprojecten, met name de publicatie van dissertaties, zou kunnen schaden. Popma: 'Een relatief korte termijn van een half jaar past goed in een promotieproject - dat halfjaar is een aio op het eind toch wel kwijt met schrijven. Het werk wordt dus niet opgehouden, en daar ging het ons vooral om.'
Inzake de bescherming van intellectueel eigendom is afgesproken dat Philips alle eigendomsrechten op onderzoeksresultaten afkomstig van het project voor een standaardbedrag exclusief kan afkopen. Na octrooi-aanvraag betaalt Philips de universiteit daartoe tienduizend gulden ineens. Als het octrooi vervolgens na vijf jaar nog steeds van kracht is, volgt nog eens tienduizend gulden, en eventueel na tien jaar nog eens datzelfde bedrag. Als Philips geen interesse heeft kan de TU ook zelf octrooi aanvragen op de onderzoeksresultaten. In dat geval krijgt Philips een vrije licentie.
Los van de standaardvergoeding voor octrooien is in het contract vastgelegd dat additionele vergoeding mogelijk is indien uit een gezamenlijk onderzoeksproject een uitvinding van buitengewoon grote commerciële waarde zou voortvloeien. 'Mocht het onverhoopt op een commerciële klapper uitdraaien, dan is de hoogte van die vergoeding onderhandelbaar', aldus Popma.
Een heet hangijzer was nog de vraag hoelang Philips na afloop van een onderzoeksproject nog zou mogen vasthouden aan verdere geheimhouding van vertrouwelijke onderzoeksgegevens. De TU's hebben uiteindelijk ingestemd met de door Philips gewenste termijn. Gedurende vijf jaar moet deze informatie geheim blijven zodat Philips ervan gebruik kan blijven maken. Om te voorkomen dat hun derde geldstroom tezeer opdroogt, mogen de TU's de kennis wel na overleg voor andere bestemmingen benutten.
Zowel Popma als dr. J.P. Hurault (managing director Corporate Research, Philips) benadrukken dat de raamovereenkomst primair een formele zaak is.Inhoudelijk veranderen zulke contracten niets, aldus Hurault. 'Het zijn alleen wat structurele, organisatorische hulpmiddelen om efficiënter dan voorheen te werk te kunnen gaan bij het uitbesteden van onderzoek.' En Popma zegt: 'Het dient ervoor om besprekingen over het afsluiten van onderzoeksprojecten soepeler te laten verlopen. De inhoudelijke invulling is een zaak van de faculteiten, dat wordt dus niet centraal gestuurd.
De faculteit EL blijkt met de raamovereenkomst tevreden. 'De voorwaarden zijn voor ons acceptabel', zegt faculteitsdirecteur ir. M. Florijn. EL was vorig jaar nog ongerust. Men vreesde voor aantasting van de publicatievrijheid en de onderhandelingsvrijheid ten opzichte van andere bedrijven. 'Ik ben ook blij dat er nu in ieder geval een regeling is. De samenwerking met Philips ging tijdens de onderhandelingen heel moeizaam. Er zijn veel projecten opgehouden. Ik verwacht dat we nu met terugwerkende kracht zeker een stuk of zes contracten kunnen afsluiten', aldus Florijn.
Het standaardcontract is volgens Popma expliciet afgesloten met Philips Research, en dus niet verplichtend voor Philips als geheel. 'Wel is er de intentie om het contract ook door andere divisies te laten gebruiken.' Florijn voorziet daarbij problemen. 'De verschillende Philips-bv's hebben toch elk hun eigen beleid. De eerste case loopt al. De betreffende Philipsdochter wil alleen publicatie na toestemming, en wel voor een periode van vijf jaar. Dat hadden we dus net niet afgesproken. Nu ja, iedereen moet er misschien nog even aan wennen', aldus Florijn.
De raamovereenkomst is volgens insiders vooral op aandringen van Philips tot stand gekomen. Het bedrijf besteedt fundamenteel onderzoek veel meer dan vroeger uit bij universiteiten en onderzoeksinstellingen. Daarbij wil Philips uiteraard zijn commerciële belangen goed waarborgen, met name wat betreft uiterst interessante vindingen. Terwijl een universiteit een leuke vinding altijd wel kan slijten, heeft een bedrijf er natuurlijk belang bij voor een relatief laag bedrag steeds dicht bij het vuur te zitten.
EL-directeur Florijn bevestigt dit beeld. 'Philips besteedt steeds meer onderzoek uit en wil daarbij op contractvoorwaarden strak sturen. Ze willen natuurlijk enerzijds onderzoek uitbesteden, anderzijds zoveel mogelijk alles onder zich houden.' Hij benadrukt echter dat standaardisering van onderzoekscontracten ook de UT veel tijd en rompslomp scheelt (bij de UT gaat het om 10-15 contracten per jaar, vooral bij EL, TN en WB).
Philips heeft niet alleen met de drie TU's een onderzoeksovereenkomst afgesloten. Twee weken geleden werd bekend dat Philips Research en de Stichting FOM (Fundamenteel Onderzoek der Materie) een met de raamovereenkomst met de TU's vergelijkbare overeenkomst hebben afgesloten voor een gezamenlijk onderzoekprogramma dat door FOM wordt uitgevoerd. Daarin steekt Philips vijf jaar lang een bedrag dat oploopt tot 1 miljoen per jaar. Het betreft strategisch onderzoek op het gebied van micro-elektronica.
Ook STW heeft onlangs met Philips een 'Kennisregeling' afgesproken. Deze regeling wijkt volgens mr. M. Konings (STW) af van de door de TU's afgesloten raamovereenkomst omdat zij geen standaardvergoeding voor oio-plaatsen kent. STW financiert complete onderzoeksprojecten - gemiddelde investering 500 à 600 duizend gulden - waaraan Philips dan een bijdrage levert.
STW heeft met Philips afgesproken dat als Philips een exclusieve licentie wil over de gegenereerde kennis, men een additionele vergoeding betaalt. 'De onderhandelingen zijn nog niet helemaal rond, maar ik schat dat we zullen uitkomen op 50 procent van STW's projectkosten. Dat bedrag kan oplopen van bijna drie ton tot ruim een half miljoen gulden.'
Als Philips dankzij het STW-project een uitvinding van bijzondere commer-ciële waarde kan octrooieren, zal daarnaast een extra vergoeding worden betaald, o.m. op basis van het commerciële belang ervan en de relatieve bijdrage van Philips in het project. 'Je kunt geen concreet bedrag afspreken, want dat is afhankelijk van de commerciële waarde. Niettemin wilde Philips er in het begin absoluut niet aan', aldus Konings.
Financieel spoort de kennisregeling Philips-STW volgens Konings aardig met de raamovereenkomst die de TU's hebben bedongen. Weliswaar betaalt Philipshen slechts (maximaal) dertigduizend gulden voor een octrooi, maar dat bedrag komt bovenop de vergoeding van 90 duizend gulden per jaar voor een aio-plaats. 'Het ligt dus niet zo gek ver uit elkaar.' STW en de drie TU's hebben volgens Konings dan ook nauw overleg gevoerd over hun overleg met Philips. 'We wilden ons niet tegen elkaar laten uitspelen.'
De nieuwe overeenkomsten van Philips met de drie TU's, STW en FOM sluiten aan bij het kabinetsstreven om de samenwerking tussen het bedrijfsleven en de 'kennisinfrastructuur' op te krikken. Minister Wijers van EZ stimuleert deze samenwerking via technologiesubsidies. Ook Philips profiteert daarvan mee. Komend jaar heeft Wijers 10 miljoen gereserveerd voor clusterprojecten die Philips samen met de 'kennisinfrastructuur' verricht. In totaal heeft Wijers het bedrijf in het kader van de zogenaamde 'Technologieprojecten Philips' voor volgend jaar 100 miljoen gulden steun toegezegd.
De huidige raamovereenkomst staat volgens Popma en Hurault echter los van de door EZ gesteunde technologieprojecten. Popma: 'Inhoudelijk is daarover niets afgesproken.' Wel verwacht hij dat de TU's bij de clusterprojecten betrokken zullen worden. Volgens Hurault zal in dat geval de raamovereenkomst gelden. 'EZ heeft de voorwaarden waaronder een contract voor een clusterproject afgesloten wordt overgelaten aan Philips en de TU's.'
