Met enkele tientallen zijn ze die middag in Den Haag op komen dagen bij het kort geding dat het sparen van studiepunten voor tempobeursstudenten alsnog mogelijk moet maken. Uit Groningen arriveert zelfs een complete bus met aanhangers, jo-jo's tegen Ritzen in de aanslag. De behoudende tegenhanger van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) doet tegenwoordig van zich spreken. Niet dat er geschreeuwd wordt, of een spandoek meegedragen met onwelvoeglijke leuzen. Maar ze zijn er tenminste, de voorheen altijd wat onzichtbare leden van het ISO.
Vorig jaar maakte de organisatie de ommezwaai. Twintig jaar lang ploeteren in raden en commissies had niet het gewenste resultaat gebracht. Voor de buitenwacht bestond het ISO nauwelijks. In de kranten werden ze hooguit genoemd als het schuchtere broertje van de LSVb. Het ISO moest brutaler worden, stelde het bestuur vast. Uit eigen beweging de straat op gaan wellicht, minder netjes zijn tegenover minister Ritzen in ieder geval. De radicalere opstelling kostte voormalig voorzitter Saskia Nuyten bijna de kop. Uitsluitend haar publieke succes kon het conservatieve deel van de achterban afgelopen jaar de mond snoeren.
De nieuwe voorzitter moet zich nog bewijzen. 'Bepaalde vormen om uiting te geven aan je ongenoegen, daar zal het ISO zich waarschijnlijk achter blijven scharen', klinkt het omslachtig en o zo voorzichtig. Het is de enige keer dat het razendsnelle geratel van Van Gool even stilvalt. Hij is op zijn hoede: 'Onze achterban heeft gewoon een iets ander karakter dan die van de LSVb. Een andere cultuur. Dat is geen waarde-oordeel, maar een simpele constatering. We zijn niet tegen iedere vorm van actie. Op dit moment. Zo kun je het het beste typeren.'
Van Gool, boerenzoon uit het dorpje Hooge Mierde vlak bij de Belgische grens, komt van ver. Als eerste in zijn familie waagde hij de stap naar het hoger onderwijs. Na een studie bedrijfswetenschappen aan de Agrarische Hogeschool Delft volgt hij nu dezelfde opleiding in Nijmegen op universitair niveau. De nieuwe voorzitter verpersoonlijkt een politiek succes, vindt hijzelf. Het `hoger onderwijs voor velen' heeft zijn vruchten afgeworpen. Met lede ogen moet hij echter toezien hoe de tegenbeweging is ingezet.
Even is er zelfs echte boosheid: 'Zo'n Monique de Vries van de VVD, die beweert dat jongeren toch wel gaan studeren als ze kunnen en willen. Het is gewoon niet waar. Ik was nooit gaan studeren als ik nu voor de keuze had gestaan. Als ik terugkom op het dorp hoor ik het ook om me heen. Jongeren met mijn achtergrond durven de gok niet meer aan. Die nemen geen grote financiële risico's voor iets waarvan ze niet eens weten wat het is. Het is heel makkelijk om te zeggen dat de toegankelijkheid van het hoger onderwijs niet in gevaar komt wanneer je zulke situaties niet uit eigen ervaring kent.'
Het persoonlijke is politiek, het politieke is persoonlijk. Dit jaar zal het voorzitterschap van het ISO een ware aanslag op zijn privé-bestaan doen, verwacht Van Gool. 'Eèn jaar er helemaal voor gaan en dan mijn studie afmaken. Verder in de toekomst kan ik op dit moment niet kijken.' Aan enthousiasme geen gebrek. Toch moeten ook hem twijfels hebben bekropen bij het aanvaarden van zijn functie. Het is geen leuk moment om voorzitter van een studentenorganisatie te worden. De slag om de universiteitsraad lijkt, door de lauwe reacties in de Tweede Kamer, bij voorbaat al verloren, evenals het gevecht rond de prestatiebeurs. Het `studeerbaarheidsakkoord', dat het ISO deze zomer sloot met onder meer minister Ritzen, stuit bovendien op hevige kritiek. Een papieren tijger zou het zijn, bedoeld om studenten de mond te snoeren als het gaat om hetéchte beleid: korter en sneller studeren. 'Het wordt moeilijk, de middelen zijn beperkt', geeft Van Gool schoorvoetend toe. 'Maar ik kan me niet voorstellen dat de Tweede Kamer klakkeloos alle voorstellen van Ritzen overneemt. De student, daar draait het toch om. Wij zijn het hoger onderwijs. We willen niet zielig gevonden worden, maar af en toe wel een keer ons gelijk krijgen.'
Het zal een jaar worden van veel uitleggen, denkt de nieuwe ISO-voorzitter. Uitleggen waarom 'de universitaire democratie er toe heeft bijgedragen dat het hoger onderwijs zich in positieve zin ontwikkelt.' Uitleggen ook waarom het nieuwe, vrijwel ongewijzigde, wetsvoorstel voor de prestatiebeurs nog steeds onredelijk is. 'De mensen hebben nu zoiets van: die studenten moeten niet zeuren. Dan zal het parlement niet snel zeggen: nu is het genoeg geweest met de bezuinigingen.'
En het studeerbaarheidsakkoord? 'Het cynisme heerst alom', zegt Van Gool. 'Dat begrijp ik wel, want iedere verandering gaat gepaard met achterdocht. Voor ons is het de kunst om dat gevoel komend jaar om te draaien, de vruchten van het akkoord te plukken. Natuurlijk weet ik ook wel dat je de revolutie niet van bovenaf op kunt leggen. Studenten zullen zelf beter onderwijs bij hun instellingen moeten afdwingen. Maar het is een grote winst dat studeerbaarheid nu erkend wordt als een reeël probleem.'
En dat heeft niets te maken met vertrutting en verschoolsing? 'Wat wil je dan?', is het verontwaardigde antwoord. 'Een docent die een boek opgeeft en z'n studenten één keer per week een paar vragen laat stellen? Is dat wel goed? De student van nu is veel kritischer dan een aantal jaar geleden, veel bewuster van wat hij wil leren. Die is heus wel in staat om verschoolsing te voorkomen. Wacht maar af. Het is veel te makkelijk om nu het akkoord al af te breken.'
De belangen zijn groot de komende tijd, vindt Van Gool. 'Over tien jaar', voorspelt hij, 'zul je pas goed kunnen zien hoe onvoorstelbaar hard er nu op studenten wordt ingehakt. Mike (de nieuwe voorzitter van de LSVb, red.) en ik zullen veel wind vangen. Daarom mogen we ons ook niet laten verleiden tot de kleine onderlinge pesterijtjes, zoals in het verleden. We moeten er voor waken niet te veel in de greep van het spel te komen. Dan breng je het grote gemeenschappelijke belang in gevaar. En dat is toch waarvoor ik gekozen ben: om belangen te behartigen en niets anders.'
Interstedelijk
Het Interuniversitair Studenten Overleg (ISO), ruim twintig jaar geleden opgericht door behoudende studentenfracties in universiteitsraden, is er allang niet meer alleen voor universitaire studenten. Ook hogeschoolstudenten zijn sinds enige jaren welkom bij de 'pragmatische belangenbehartiger'. Een Interuniversitaire studentenorganisatie in het hoger beroepsonderwijs dus. Dat geeft natuurlijk geen pas. Het Interstedelijk Studenten Overleg, luidt daarom sinds begin september de naam van het ISO voluit. Een creatief besluit van de algemene ledenvergadering. Het is geen fraaie oplossing, vindt de nieuwe voorzitter Sjef van Gool, zelf afkomstig uit het hbo. 'Maar vanwege de naamsbekendheid wilden we koste wat kost de afkorting ISO behouden.'
Nu Ritzen de studies aan hogescholen tot drie jaar wil verkorten voor vwo-ers en mbo-ers, verwacht Van Gool overigens de nodige extra belangstelling van en voor de hbo-achterban. Het is een mooie aanleiding om hogeschoolstudenten in beweging te krijgen, denkt hij. 'Maar', voegt hij daar haastig aan toe, 'dat zeg ik niet uit eigenbelang van het ISO. Het is mij er alleen om te doen het hbo meer kracht te geven.'
