Als het aan minister Ritzen ligt daalt het aantal studenten de komende tien jaar van 180 naar 140 duizend en volgt een fiks deel van hen een opleiding die slechts drie jaar duurt. Daarbij komen een bezuiniging van ruim 400 miljoen gulden, financiering op basis van het aantal uitgereikte diploma's en snelle, bindende studieadviezen voor eerstejaars. Voor de bestuursstructuur van universiteiten denkt Ritzen aan het vervangen van de gekozen universiteitsraad door een ondernemings- of medezeggenschapsraad met instemmingsrecht. Meebesturen door studenten lijkt daarmee verleden tijd. Datzelfde geldt voor de faculteitsraden.
Vooral die wijzigingen in de bestuursstructuur zorgen voor boosheid. Volgens velen verdwijnt met de bevoegdheden van gekozen raden ook de draagkracht voor het universitaire beleid. 'Juist het begrotingsrecht waarmee de universiteitsraad richting kan geven aan het beleid en, nog veel belangrijker, invulling kan geven aan het concrete beleid, wordt hen nu ontnomen. Daarnaast wordt ook nog de invloed van studenten danig teruggebracht', aldus een verontwaardigde Merei Wagenaar, voorzitter van de fractie van de Kiesvereniging Progressieve Samenwerking (KPS) in de U-raad.
Goed
Volgens haar functioneert de U-raad binnen de UT op dit moment goed, maar zijn er altijd verbeteringen mogelijk. Wagenaar vindt dat iedere universiteit zelf kan bekijken wat binnen de eigen organisatie het beste werkt. 'Alle universiteiten worden over één kam geschoren, ondanks de grote verschillen in het functioneren van de raden'.
De studentenvakbond SRD is het met de KPS eens. Volgens de bond worden besluiten beter afgewogen genomen als er sprake is van grote inspraak en democratie. 'Een drieledig College van Bestuur lijkt ons niet in staat om beslissingen op een zodanig breed gebied als waarin de universiteit opereert allemaal goed te nemen'. Net als de KPS verwacht de SRD dat de efficiëntie zal dalen in plaats van stijgen. 'In ieder geval zal het draagvlak voor beslissingen kleiner worden, waardoor te verwacht valt dat er 'in het veld' meer tegengewerkt zal gaan worden', verwacht Jorg Rodijk, voorzitter van de bond.
Ook de Democraten Drienerlo (DD) zijn die mening toegedaan. Fractievoorzitter ing. Hans Weber voorspelt een toename van het aantal adviesorganen, een vertraging van de besluituitvoering en een minder slagvaardig beleid. Inspraak voor personeel en studenten is volgens DD essentieel. 'En inspraak van studenten en personeel kun je alleen waarborgen door ze verantwoordelijkheid te geven op het hoogste niveau. Krijgen raadsleden geen verantwoordelijkheid meer dan zal het initiatief tot het indienen en beïnvloeden van voorstellen worden weggenomen en krijgen we een situatie die veel doet denken aan een poppenkast', aldus Weber.
Dr.ir. F. Schutte, lid van het CvB, ziet daarentegen wel wat in de wijzigingen. 'Het CvB heeft in zoverre meer slagkracht nodig, dat zijn besluitenminder afhankelijk moeten worden van democratische beslissingsmachten, waarbij het balletje wel eens bij toeval een bepaalde kant uit kan rollen'.
Waanidee
De HOOP-plannen die minister Ritzen op Prinsjesdag presenteert zorgen voor meer gematigde reacties. Een drie-jarige baccalaureaat-opleiding vindt weinig bijval, zo blijkt snel. 'Daar zit de arbeidsmarkt niet op te wachten', is het gevoel. 'Het is een 'waanidee' om te veronderstellen, dat je TBK'ers met een driejarige opleiding de arbeidsmarkt op kunt sturen. De vraag is dan ook nog welke arbeidsmarkt, want het bedrijfsleven heeft al in een eerder stadium op de plannen gereageerd door te stellen dat men geen behoefte heeft aan dit soort afgestudeerden', vindt ir. P Melis, onderwijsdecaan van Technische Bedrijfskunde.
Wat de plannen voor de ingenieursopleidingen betekenen is nog niet duidelijk. De kersverse faculteitsdecaan van Werktuigbouwkunde, dr.ir. J.M.L. Penninger, weet nog niet wat HOOP voor zijn faculteit zal betekenen, maar ziet weinig in drie jaar opleiding. 'Je kunt dan een behoorlijke ondergrond geven, maar je kunt mensen niet opleiden tot onderzoeker of ontwerper. En dat is nu juist het verschil met de HBO-opleidingen. Het onderzoek is essentieel voor een universitaire opleiding en dat moet zo blijven, vind ik'.
CvB-lid Schutte ziet eveneens weinig in de driejarige opleiding. 'Er zijn studies die in drie jaar kunnen. Ik betwijfel dan echter of die nog het predikaat wetenschappelijke opleiding kunnen dragen'.
Dr. A. Pilot, directeur van het Onderwijskundig Centrum van de UT, is het van harte met hem eens. Hij vindt het gebrek aan samenhang in de nieuwe HOOP-plannen overigens 'verbijsterend'. 'Het maakt het voor mij moeilijk om anders te reageren dan met: trek alles in en zorg eerst voor samenhangende voorstellen'.
Eerstejaars snel evalueren en adviseren is naar zijn mening wèl een nuttige suggestie. Hij zou graag zien dat afhakers in februari aan een nieuwe opleiding zijn begonnen. Uit zijn gegevens blijkt dat die afhakers het in hun tweede studie vaak goed doen. Pilot vindt dat vooral betere voorlichting en advisering er voor moeten zorgen dat leerlingen in één keer de voor hen 'goede' studie kiezen.
De daling van het studentenaantal, zoals Ritzen die voor ogen heeft, wordt door demografische ontwikkelingen al grotendeels bewerkstelligd, is de algemene mening. De afbouw van de studiefinanciering zorgt voor de rest. 'Voor de UT maakt het niet veel uit, zolang Ritzen het bedrag per diploma of student niet verandert', aldus Pilot, die echter ook bij die afrekening nog aanpassingen verwacht. De studentenvakbond SRD ziet alle ontwikkelingen echter met zorg tegemoet. Een verlaging van de toegankelijkheid van de universiteiten lijkt volgens de bond onvermijdelijk.
Schutte heeft ondertussen weinig hoop op de stabiele financiële toekomst, zoals de minister die voor minstens tien jaar voorspelt. 'Ik moet het nog zien. Tien jaar bestrijkt immers drie kabinetsperioden!'
Wurggreep
Bij de studentenverenigingen merken ze tot nu toe weinig van allerlei maatregelen van Ritzen en bij de koepel van Enschedese studentenverenigingen Fact verwachten ze daar in de nabije toekomst ook weinig van te merken. Het ledenaantal blijft stabiel en ook actieve studenten zijn nog volop te vinden. De noodklok die de Landelijke Kamer van verenigingen vorige week luidde geldt nog niet voor het Twentse. Volgens de landelijke kamer luiden de maatregelen het einde van het verenigingsleven in. 'Zolang hier de vijfjarige studies op het programma staan zullen wij daar weinig last van hebben', meent Fact-voorzitter Jasper Daams.
Maar het mag onderhand van hem ook wel ophouden, die stroom maatregelen. 'Het lijkt een soort langzame wurggreep, het wordt steeds meer roeien tegen destroom in'. Waarmee hij de algemene sfeer van moedeloosheid verwoordt.
GM
F.Schutte
