Tegen de stroom oproeien is voor prof. dr. ir. Piet Bergveld (55) de normaalste zaak van de wereld. Als EL-hoogleraar biosensortechnologie, verbonden aan het MESA-instituut, gaat hij desalniettemin aan de haal met de Jacob Kistemaker Prijs 1995, die deze week door minister Wijers van EZ werd uitgereikt. De Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) kent de prijs eens in de drie jaar toe aan fysisch onderzoek dat nieuwe wetenschappelijke inzichten heeft opgeleverd en dat bovendien is toegepast in andere vakgebieden, de techniek of de industrie.
'Ik werd gewoon voor gek verklaard', zegt Bergveld over zijn idee voor de 'ion sensitive field effect transistor' (ISFET), dat stamt uit 1970. De transistor moest volgens Bergveld rechtstreeks in de te meten vloeistof gestoken worden. In een tijd dat men gewend was om een transistor hermetisch tegen vocht te isoleren, was dat een onzalig idee. Bergveld zelf wilde alleen maar een 'elegantere koppeling tussen de ionenwereld en de buitenwereld' bewerkstelligen.
De EL-professor voerde experimenten uit aan het zenuwstelsel van sprinkhanen en had vrijwel onmiddellijk succes. De ISFET was geboren: een chip voorzien van een pH-gevoelige oxydelaag, die de chemische reacties aan het oppervlak van deze laag direct omzet in een elektrisch signaal. Maar 'een eerste proefje lukt altijd wel', aldus de filosofie van Bergveld. Wie echt tot een produkt wil komen - 'en daar moet een UT zich toch op richten' - dient door te zetten, al zal vooruitgang steeds moeilijker blijken.
Met de ISFET duurde het lang. De titel van zijn toespraak bij FOM luidt dan ook: 'Niet bij elk goed idee zit alles mee'. Cordis, fabrikant van pacemakers en katheters uit Roden, pakte de nieuwe ISFET-technologie goed op maar wilde alleen voor cardiologische toepassingen de pH van bloed meten; een alleszins begrijpelijk standpunt volgens Bergveld.
Pas toen de research-afdeling verzelfstandigde onder de naam Sentron en nadat PRIVA Cordis overnam, lag de weg open. De nieuwe eigenaar stelde het beleid bij en gaf de toepassingsmogelijkheden vrij baan. Nu brengt het pH-meters in allerlei formaat op de markt met specifieke, niet-biomedische, toepassingen voor de verf- en vleesverwerkende industrie.
De lange duur is niet iets om negatief te beoordelen. Bergveld: 'Deze produkten hadden er tien jaar eerder ook kunnen zijn want de ISFET is in die tijd niet veranderd. Maar het is allemaal toch nog goed gekomen'. De spin-off van de ISFET is enorm omdat de biosensoren in Twente altijd in goede aarde vielen. In de eerste jaren kreeg Bergveld van Ut-nestor professor Breedveld de vrije hand voor zijn sensoren. Geleidelijk aan raakte de faculteit EL ervan overtuigd dat sensoren en actuatoren een goed onderzoeksterrein voor de elektrotechnici waren. De komst van professor Fluitman was belangrijk. Mesa neemt nu ongeveer 50% van het EL-onderzoek voor z'n rekening.
Bergveld: 'Ik heb hier altijd mijn wetenschappelijke ei kwijtgekund. Soms wilde ik wel weg, maar er kwam altijd wel iets tussen waardoor het interessant was om te blijven. Trouwens, ik woon hier dichtbij op een verbouwde boerderij in een prachtige omgeving. Met twintig minuten fietsen ben ik op m'n werk.'
Egbert van Hattem
Prof. dr. ir. Piet Bergveld
