'Ik heb zo lang ik op de wereld ben nog nooit mijn eigen schoenen dichtgeknoopt', zegt Oblomov tegen zijn huisknecht Zachar. Vanouds was Gontsjarovs melancholieke held voor velen een nietsnut, een decadent vertegenwoordiger van een adellijke klasse die in Petersburg in lethargie wegzonk terwijl op haar verwaarloosde landgoederen de lijfeigenen krepeerden. Voor iemand als Lenin was Oblomov het symbool voor een Rusland dat vastliep in inertie, en waar het wachten slechts was op de opkomst van het socialisme.
Ilja Iljitsj Oblomov slijt al zijn dagen in bed. Hij heeft de boze wereld buitengesloten om ongestoord te dromen over Oblomovka, het familielandgoed in de provincie waar hij zijn gelukkige jeugd doorbracht en dat voor hem het verlangen naar een 'actief bestaan' belichaamt. Hij wil het landgoed (waar hij in geen jaren is geweest) mooi opknappen. Maar op de een of andere manier komt het er niet van. Als Oblomov op wil staan zijn zijn schoenen zoek, en als hij een brief wil schrijven is de inkt op. En da's eigenlijk best ook. In feite vindt hij elk handelen toch zinloos.
Jeugdvriend Stolz, afgezant van de actieve buitenwereld, probeert hem op andere gedachten te brengen. Via Stolz duikt de zangeres Olga op, voor wie Oblomov een grote verliefheid opvat. Hij maakt Olga tot zijn muze: zij kan hem een doel in het leven geven en zijn lethargie doorbreken. Wanneer deze Ideale Vrouw een gewoon wezen van vlees en bloed blijkt, schrikt Oblomov echter terug. Voor hem is het alles of niets, het compromis bestaat niet. Hij koestert zijn dromen en verlangens liever dan dat hij ze in praktijk brengt. De lethargie blijkt kortom sterker dan het verlangen eraan te ontsnappen. Zo blijft alles bij het oude. Olga trouwt met Stolz.
In de Vrijhof is een geactualiseerde Oblomov te zien. Was Gontsjarovs roman geschreven met de tsaristische landadel in gedachten, en had Kroetz' toneelbewerking de ineenstorting van het Sovjet-communisme als achtergrond, De Trust presenteert een Oblomov die de zinloosheid van het bestaan beleeft tegen het ontmoedigende décor van post-communistisch Rusland, volgens regisseur Rik Launspach (in een tv-interview) 'een land dat van binnen stil staat'. Launspach heeft het 'laadje van de folklore' flink opengetrokken; op het toneel zijn heel wat samowars en wodkaflessen te zien.
Maar de Oblomov van De Trust is niet primair een Russische nietsnut, hij is vooral een 'existentiële Oblomov', in een postmoderne tijd waarin alle idealen verbleekt zijn. 'Wat mij primair interesseerde is waarom iemand zijn bed uitkomt voor het werk en voor de liefde', zegt Launspach. De vraag is: is Oblomovs levenshouding niet de enig juiste? Launspach wil echter niet moraliseren: Oblomov is iemand die zijn extreme opvattingen omzet in een consequente levenshouding. Dat kan wel 'irritatie opwekken'.
Deze Oblomov past al met al perfect in de filosofie van De Trust: de groep wil voorstellingen maken vanuit de gedachte dat het leven een 'tomeloze verspilling van energie' is die uiteindelijk geen zin heeft. Slechts schijn-zingevingen als werk en creativiteit maken het leven de moeite waard. 'Het leven is dus altijd een balanceren op het randje van de moeite waard zijn, in de wetenschap dat het in wezen niet de moeite waard is.' De Trust wil het publiek met die paradox des bestaans confronteren. 'Wat is de zin van het leven, als er geen echte zin achterhaald kan worden?'
'Oblomow' van Franz Xaver Kroetz. Regie: Rik Launspach. Met Lukas Dijkema, Bert Geurkink, Mathieu Güthschmidt, Myranda Jongeling en Sylvia Poorta. Tijd: 6 maart, 20.15 uur. Plaats: Vrijhof. Entree: 7,50/4,00 gulden.
