Zorgen voor Dong-Dong

| Redactie

Uit China komt de laatste jaren een hele stroom fraaie speelfilms die sociale of politieke vraagstukken op originele en esthetische wijze aan de orde stellen. 'Mama' (Zhang Yuan, 1991) is zo'n film. Momenteel te zien in het Vestzaktheater en beslist een aanrader voor iedereen die genoten heeft van 'Het Rode Korenveld' of 'Raise the Red Lantern'. 'Mama' is een hedendaagse film over de positie van geestelijk gehandicapten in de Chinese maatschappij. De film bleek voor de Chinese autoriteiten zo pijnlijk dat ze hem prompt in de ban deden.

Ondanks de wat larmoyante titel is 'Mama' een rolprent van faam. Het debuut van regisseur Zhang Yuan was de eerste speelfilm die buiten de officiële Chinese filmindustrie om (en dus met minimale middelen) werd geproduceerd. Daarnaast maakte de film naam als object van botte censuur. Toen de autoriteiten openbare vertoning en verkoop naar het buitenland verboden, werd de film clandestien het land uitgesmokkeld en met succes op tal van westerse filmfestivals, zoals het International Filmfestival Rotterdam (1992) vertoond.

Opmerkelijk genoeg gaf Beijing de film later alsnog vrij, op voorwaarde dat een epiloog werd opgenomen waarin de gehandicaptenzorg van de Chinese overheid werd geprezen. In die vorm bracht de Xian-studio 'Mama' als officiële produktie uit. Inmiddels is de film opnieuw verboden, en regisseur Zhang Yuan zelf prijkt weer op de zwarte lijst. Hij mag niet meer werken (wel heeft hij net twee films voltooid, één over de positie van homosexuelen in China en één over de studentenopstand op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989).

Weinig fris

De Partij heeft trouwens enige reden om verstoord te zijn, want het 'sociale' gezicht van de Chinese maatschappij ziet er in 'Mama' weinig fris uit. Het verhaal: een alleenstaande vrouw (Qing Yan) heeft de handen vol aan het zorgen voor haar gehandicapte zoon Dong-Dong (Huang Haibo). Dong-Dong heeft als baby bij een hersenvliesontsteking hersenletsel opgelopen. Moeder hoopt tegen wil & dank dat het ooit nog goed komt met Dong-Dong. Die hoop houdt haar op de been in het voortdurende gevecht tegen een samenleving die weinig moet hebben van de 'niet-produktieve' medemens. Daarnaast moet mama het opnemen tegen de autoriteiten, die haar zoon willen opsluiten in een inrichting.

De film is in zekere zin een humanistisch pleidooi voor de waarde van het individu en de individuele levenssfeer tegenover het collectief van staat en maatschappij. De moeder wil immers zelf de zorg voor Dong-Dong blijven dragen. Ze weigert hem over te dragen aan de anonieme zorg van de staat. Een heilige is ze niet. Hoeveel ze ook houdt van haar gehandicapte zoon, hoezeer ze ook het beste voor hem wil, soms is ze aan wanhoop ten prooi. Op een bepaald moment komt ze zelfs in de verleiding om haar kind te vergiftigen.

De politieke lading van de film wordt onderstreept door de videobeelden die Zhang Yuan in het verhaal monteerde. Het zijn korte passages uit interviews met ouders van geestelijk gehandicapte kinderen, aangevuld met opnamen die Zhang Yuan maakte in een tehuis voor geestelijk gehandicapte kinderen. Om te benadrukken dat het gaat om de alledaagse, onopgesmukte werkelijkheid, heeft regisseur Zhang Yuan deze documentaire beelden opgenomen in kleur, als contrast met het in zwart-wit gefilmde, moeder-en-zoon verhaal.

Als politiek statement over de Chinese gezondheidszorg is 'Mama' op de keper beschouwd nogal mild. Wat de vraag oproept waarom de heersers in Beijing nu juist op deze film zo buitengewoon allergisch reageerden. De kritiek op de Chinese praktijken had immers best zwaarder kunnen worden aangezet; te denken valt alleen al aan het verplicht aborteren van niet geheel perfecte kinderen - niet alleen gehandicapte kinderen, naar het schijnt, maar ook meisjes.

'Mama' is in het westen enthousiast ontvangen. Zo won de film de prijs van defilmkritiek op het Edinburgh Film Festival en de prijs voor de beste film alsmede de juryprijs op het Festival de Trois Continents van Nantes. Critici meesmuilden indertijd dat 'Mama' geen meesterwerk was, en dat de internationale lof vooral gezien moest worden als gratuite protest tegen de Chinese censuur. Het zij zo. Toch is 'Mama' een integere, ingehouden film met een paar mooie, verstilde momenten (zoals een ontwapenende masturbatiescène).

kleine letter

Vestzaktheater. Donderdag 26 januari tot en met woensdag 1 februari, met uitzondering van zaterdag 28 januari. Aanvang 20.30 uur.

Scène uit 'Mama'
Scène uit 'Mama'

Stay tuned

Sign up for our weekly newsletter.