Van der Sar en Van Aalst studeren Civiele Technologie en Management (CT&M) en werkten drie maanden aan het project Wetenschappelijk Onderzoek in de Tropen. Het project, dat uiteindelijk een beslissingsondersteunend model (decision support system) moet opleveren voor een duurzame ontwikkeling van de kustzone van Zuid Sulawesi, staat onder leiding van NWO. De Universiteit van Ujang Pandang en verschillende Nederlandse universiteiten, waaronder die van Wageningen, Utrecht en Groningen, werken ook mee.
De twee CT&M-ers hielden zich niet met hetzelfde onderwerp bezig. Van der Sar boog zich over het stedelijk afvalwater in het sterk groeiende Ujung Pandang, dat tot nu toe ongezuiverd in zee wordt geloosd. Zij onderzocht wat de gevolgen zijn voor het zeewater wanneer er geen maatregelen worden genomen en wat er gebeurd als de geplande maatregelen worden ingepast. 'Het was gewoon een opdracht. Ik heb er niet speciaal naar gezocht. Afstuderen zal ik op het onderwerp niet', vertelt Van der Sar. 'Afvalwater stinkt zo. Bovendien, het onderwerp ligt op het vlak van gezondheidstechniek en is vrij chemisch. Mijn interesse gaat meer uit naar waterhuishoudkundige kant, bijvoorbeeld waterstromen. Welk effect heeft het verbreden van de rivier bovenstrooms. Maar, even voor de goede orde, ik heb met veel plezier aan het onderwerp gewerkt.'
Landbouw
Dennis van Aalst is meer te spreken over het onderwerp dat hij kreeg toegewezen: het water reservoir van Ujung Pandang, dat gevuld wordt met water uit de bergen. De hoeveelheid water is echter niet onuitputtelijk. Er moet een keuze worden gemaakt tussen water voor de landbouw, voor de energievoorziening en de drinkwatervoorziening. 'Ik was hiervóór ook al geïnteresseerd in irrigatie. Kwantitatief waterbeheer. Niet de kwaliteit, maar de toebedeling, vind ik erg belangrijk. Uiteindelijk gaat het om eten voor mensen. Je hebt echt een doel. Je weet waar je onderzoek voor doet.'
De onderzoeksresultaten van de stageopdrachten zijn een klein stukje van het totale model, waarmee in de toekomst ambtenaren en politici kunnen komen tot een duurzame ontwikkeling van de Zuid Sulawese kust.
Voor beide studenten was het 't eerste lange verblijf in het buitenland, ver weg van familie en vrienden. Zorgen hebben ze zich daar echter niet over gemaakt. 'Daarvoor was de nieuwsgierigheid naar de andere kant van de wereld te groot', lacht Dennis. Voordat ze naar Indonesië vertrokken hadden ze geen onderdak geregeld. Ze kozen ervoor een aantal dagen in een hotel te logeren en ter plaatse onderdak te regelen. Eerst wennen aan de temperatuur en vervolgens op zoek naar een kamer. Adriënne: 'We kregen hulp van Nederlandse studenten die er al zaten en van een van hun Indonesische vrienden. Aanvankelijk kwamen we alleen een soort kippenhokken tegen, maar de receptioniste van het hotel hielp ons aan een kamer, aan de rand van de stad. Het onderkomen was betrekkelijk nieuw, al bestond het toilet uit een gat in de grond en diende het emmertje voor het spoelwater tevens als douche'.
Buitenkansje
In het appartementengebouw woonden voornamelijk Indonesiërs en dat bleek heel goed voor het leren van het Bahassa Indonesia. Echt ideaal was het wonen daar niet: om vijf uur 's morgens werden de UT-studenten gewekt door de gezangen uit de moskee en een uur later liet een medebewoner zijn auto langdurig warmdraaien.
Na ongeveer anderhalve maand deed zich een buitenkansje voor. Voor een zacht prijsje konden de twee studenten een compleet huis huren, dat voorheen in het bezit was van een Australisch echtpaar. Van Aalst: 'Ze gingen eerder naar huis, maar het huurcontract was nog niet afgelopen. De westerlingen vormen daar een grote kliek en die helpen elkaar wel.'
Chauffeur
Bij het overnemen van het huurcontract hoorde ook het 'meisje voor hele dagen'. Ze verzorgde de was, hield het huis schoon en kookte. 'Het lijkt heel luxe en dat was het ook wel, maar alleen voor westerse begrippen. In Ujung Pandang vonden sommige Indonesiërs het vreemd dat we slechts één bediende hadden. Veelal hebben de rijke mensen ook een kok, een chauffeur, een tuinman én een dienstbode', zegt Adriënne. 'Natuurlijk denk ik er nog wel eens aan hoe gemakkelijk het was met een bediende, maar anderzijds was het ook echt nodig. De stage slokte heel veel tijd op. Vooral omdat het in Indonesië veel meer tijd kost dan hier om iets voor elkaar te krijgen.'
Dennis beaamt dat volledig: 'Het tempo ligt er lager. Als je naar een bedrijf ging voor informatie en je had een afspraak om half twaalf dan was dat niet voldoende. Beter was het gewoon de hele dag ervoor uit te trekken. Indonesiërs zeggen ook geen 'nee'. Je weet nooit of hun 'ja' dat ook werkelijk betekent. Eenmaal terug in Nederland viel het me vooral op dat iedereen het hier zo druk heeft met het druk hebben.'
Uitstapjes
In hun vrije tijd maakten beiden geregeld uitstapjes naar de bergen of een 'zeer idyllisch' eiland een half uurtje uit de kust. De vis werd onder je neus gevangen en ter plekke geroosterd. Dennis van Aalst trok ook af en toe het oerwoud in.
Indonesische vrienden hebben ze niet echt gemaakt. Daarvoor was het culturele en economische verschil te groot. 'Je maakt wel kennissen, maar de taalbarrière is te groot. Je bent een bezienswaardigheid', legt Van der Sar uit. 'Op straat word je voortdurend aangesproken en moet je steeds weer dezelfde vragen beantwoorden over waar je vandaan komt en of je getrouwd bent. Opgaan in de massa is er niet bij.'
'Het was niet eenvoudig duidelijk te maken dat je geen rijke westerling was. Pas wanneer we vertelden dat we studeerden werd het minder. Maar voordat je dat in het Indonesisch kunt zeggen, ben je wel een paar weken verder', vindt Van Aalst. Ook de Indonesiër die dacht de walkman van Van der Sar te kunnen ruilen tegen een t-shirt kwam bedrogen uit.
Milieu
Het verblijf in Indonesië heeft ervoor gezorgd dat Dennis van Aalst op een hele andere manier tegen ontwikkelingshulp is gaan aankijken: 'In Nederland maken wij ons altijd zo druk over hulp aan de Derde Wereld, maar volgens mij leven die mensen daar in al hun rust een stuk prettiger dan wij denken. Als je maar te eten hebt, heb je het prima voor elkaar.' Adriënne van der Sar: 'Wanneer een becak-rijder (fietstaxi, red.) een goede dag heeft, fietst hij devolgende dag niet. In Nederland zouden we bij wijze van spreken doorgaan voor de stereotoren.'
Ook het milieu heeft niet de prioriteit die het in ons eigen land heeft. 'Alles wat je niet meer ziet is er ook niet', vat Van der Sar de mentaliteit van de Indonesiërs samen. 'Het water vlak onder de kust is zo vervuild dat je er niet in kunt zwemmen. Een open wondje ontsteekt meteen. De bewoners zal het echter een zorg zijn. Ze zitten naast een open riool doodgemoederd te eten. Ook de stank, die overal hangt, lijkt ze niet te deren.'
Aanpassen
Hun stage in Indonesië noemen de twee CT&M-ers 'een ideale kans om tijdens je studie ver weg te gaan'. En bovendien: aan een stage in het buitenland zitten meer voordelen dan een leeropdracht in Nederland. 'Je leert veel van een andere cultuur en andere gebruiken. Daarnaast is het ons duidelijk geworden dat we in Nederland vreselijk eenvoudig over informatie kunnen beschikken. Meedenken is ook niet het sterkste punt van de Indonesiërs. Als je iets zoekt, dan zullen ze niets iets vinden wat er op lijkt', aldus Van Aalst.
Dennis van der Sar: 'Het is belangrijk dat je je leert aanpassen, zodat je de resultaten boekt die je ook voor ogen hebt en je je lekker voelt in een vreemd land. Dat was in Nederland niet gebeurd. Je moet tevens nadenken over wat logisch is. Denk er maar eens aan dat je dingen niet met je linkerhand mag aangeven, omdat dat de hand is die je voor het toilet gebruikt. Leven en werken in het buitenland vraagt veel aanpassing.'
