Het oorspronkelijke museum is een schenking van de familie Van Heek, waarin de verzameling van textielmagnaat Jan Bernhard van Heek werd ondergebracht. Het oude gebouw heeft duidelijke, wat sombere karaktertrekken, en komt enigszins pompeus over. In de tijd dat het werd gebouwd, was er veel textielindustrie in Enschede. Het is dus niet verwonderlijk dat de architect van het gebouw er voor gekozen heeft gebruik te maken van de kenmerkende rood-bruine bakstenen die elders in Enschede terugkomen in oude fabriekspanden. Het museum is natuurlijk sierlijker, met z'n hoge daken, torentjes en glas-in-lood raampjes van herfstkleurig paars, geel en roze, maar draagt onmiskenbaar het stempel van de tijd.
Architect Ben van Berkel, die ook de opvallende Erasmusbrug in Rotterdam ontwierp, is er grotendeels in geslaagd het gebouw een passende, moderne nieuwbouw te geven. De entree van het gebouw is de eerste in het oog springende verandering. Een trap, in zacht grijs en licht metaal, ligt een beetje verborgen aan de zijkant. De aandacht wordt duidelijk gevestigd op de centraal gelegen rolstoelingang, die in drie banen naar boven zigzagt. Deze asymmetrie en het gebruik van hellende vlakken lopen als een rode draad door het gebouw. Vanuit de entreehal krijgt de bezoeker meteen een blik op de binnenplaats, die bestaat uit dezelfde licht hellende banen. De banen zijn afwisselend bedekt met antracietgrijze en witte steentjes, hetgeen de tuin een speels effect geeft. Aan het einde van de tuin trekt het museumcafé, dat ook voor andere doeleinden gebruikt kan worden, de aandacht. De buitenkant van het café is met zijn schuine metalen spanten en het vele glas in perfecte harmonie met de tuin. Het contrast tussen het café en het oude gedeelte is hier vrij sterk.
In een tweede binnenplaats die het museum had, is een nieuwe grote expositieruimte gebouwd. De zaal heeft weer de kenmerkende hellende vloer en de oorspronkelijke baksteen van het gebouw is bewust goed zichtbaar gelaten en gaat soms abrupt over in grijs beton, dat even aan het TW-gebouw doet denken. In deze zaal is een veelheid aan materialen gebruikt, waardoor de museale rust ver te zoeken is. Een ding is in ieder geval zeker: je loopt de ruimte niet onverschillig door zonder er een oordeel over te geven.
In deze voormalige binnenplaats wordt momenteel werk van de kunstenaar Pjotr Müller tentoongesteld. Müller maakt ondefinieerbare bouwsels, zowel wat betreft grootte als vormgeving. Zijn 'eenmansmusea' zijn ruw opgetrokken bouwsels, die voor de bezoeker toegankelijk zijn. Het lijkt of de eenmansmusea een opmaat zijn voor een definitieve uitwerking, alsof ze hier als een onvoltooid prototype staan. Het museum heeft zelf een 'Huiskamertempel' van Müller aangeschaft, dat eveneens allerlei associaties opwekt, maar aan definiëring weet te ontglippen.
Naast de architectuur en de tentoonstelling van Müller is de collectie moderne kunst te bezichtigen. De omvangrijke collectie oude kunst, waarin de nadruk ligt op de achttiende eeuw, wordt op 19 oktober geopend. Het Rijksmuseum is dan weer volledig toegankelijk en dat is een reden temeer het eens een bezoek te brengen. Voor de prijs hoef je het niet te laten.
Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel 129-131, tel: 4358675. Geopend dinsdag t/m zondag 11-17 uur. Toegangsprijzen: 5,-/3,- (studenten).
De nieuwe zaal in het Rijksmuseum met een 'eenmansmuseum' (r) en de 'huiskamertempel' (l) van Pjotr Müller. Foto: Rik Klein Gotink.
