Zandbergen: 'In de VS is de kwestie van plagiaat behoorlijk scherp geregeld. Als iemand daar is betrapt, wordt hij door vaktijdschriften meteen geboycot. Amerikaanse cijfers suggereren dat bij één op de tweeduizend onderzoeksprojecten plagiaat voorkomt. Het moet dus in Nederland gewoon ook meer voorkomen dan nu lijkt. Maar wij hadden er geen regeling voor en we weten eigenlijk nog altijd niet hoe we ermee moeten omgaan.'
'Tja, misschien verleidt het huidige regime van publish or perish sommige wetenschappers er wel toe om op een simpele manier wat tekst bij elkaar te jatten en zo weer een publicatie op je eigen lijst te krijgen. Maar plagiaat is een ernstige zaak. Je moet dus aan preventie doen. En mocht plagiaat toch gesignaleerd worden, dan moet je zorgvuldig optreden.'
'Het is niet gek dat plagiaat lang verborgen kan blijven. Het is begrijpelijk dat collega-wetenschappers soms aarzelen om plagiaat aan de kaak te stellen. Iedereen denkt: waarom ik? Wie zonder zonde is werpe de eerste steen. En wie het zwaard opneemt zal erdoor omkomen. Als men binnen een discipline plagiaat vermoedt, wordt zo iemand niet meer uitgenodigd voor congressen. Maar zo'n procedure is natuurlijk niet zorgvuldig.'
'Vandaar dat we dus vorig jaar in onze notitie een protocol hebben opgesteld. Ik heb de indruk dat dit nu ook in Leiden gevolgd wordt. Er is een commissie ingesteld die een onderzoek zal doen. Die commissie moet nu nauwkeurig vaststellen welke vorm van wangedrag hier gepleegd is. Want je kunt gegevens bijvoorbeeld vervalsen, weglaten, fingeren, verkeerd interpreteren, verdraaien, overschrijven, enzovoorts. Nadat het vergrijp is vastgesteld, komt het op een zorgvuldig gekozen sanctie aan. Je kunt iemand een reprimande geven, maar je kunt iemand ook ontslaan of zijn academische graag ontnemen.'
'Naar wat ik ervan gehoord heb, lijkt dit een zeer ernstige zaak. Er is duidelijk sprake van onzorgvuldig handelen. Ook de mate waarin dat onzorgvuldig handelen heeft plaatsgevonden is ernstig, temeer daar Diekstra zelf niet uitsluit dat er nog meer gevallen aan het licht komen.'
'Ja, hoe kan zoiets gebeuren? Ik wil niet de psycholoog gaan uithangen, zeker niet gezien het vakgebied waar we hier over praten. Maar als je succes hebt kun je volgens mij verslaafd raken aan dat succes. En dan doe je ook alles om het te handhaven. Net als een zangeres die steeds probeert die ene grote hit te evenaren. En dan verdring je misschien het feit dat je dingen doet waarvan je diep in je hart weet dat ze niet kunnen.'
'Je kunt vraagtekens zetten bij de redenen waarom iemand dit plagiaat aanhangig maakt, maar de feiten worden er niet anders door. Die dingen staan los van elkaar. Het aan de kaak stellen van wangedrag is nuttig en niet laakbaar, lijkt me. Als je wangedrag wilt voorkomen, moet iedereen op vergrijpen bedacht zijn en ze bespreekbaar maken.'
'Het beroep van wetenschapper verschilt in dit tijdperk van de ondernemende universiteit steeds minder van dat van andere werknemers. Je kunt niet meer voortdurend je wetenschappelijke nieuwsgierigheid botvieren. Je moet productie maken, net als iemand aan een draaibank. En je krijgt in de wetenschap steeds meer dezelfde maatstaven opgelegd als in de rest van de maatschappij. Als iemand zich misdraagt en anderen schade berokkent, dan moet de rechter daar uitspraak over doen. Ook in de medische wereld maaktde beroepscode in steeds meer gevallen plaats voor de rechter.'
'Dit is sinds we ons protocol hebben opgesteld een van de eerste gevallen van wetenschappelijk wangedrag dat in de openbaarheid komt. We moeten afwachten wat er nu gaat gebeuren. Het is een testcase. Deze zaak kan het begin van jurisprudentie zijn. Ik wil echter op de afloop van het onderzoek en eventuele sancties niet vooruitlopen. Maar ik wens de Leidse universiteit en de onderzoekscommissie veel wijsheid toe.'
