Op aanraden van de Adviesraad voor het Technologiebeleid TU Delft wezen het CvB en de U-raad van Delft onlangs acht multidisciplinaire technologiethema's aan als strategische speerpunten voor interfacultair onderzoek en onderwijs. Tot 1999 wilde het CvB er 53 miljoen gulden extra voor reserveren, onder meer 12 miljoen voor het aantrekken van wetenschappelijk toptalent uit het buitenland. Daarna kwam er een kink in de kabel: de raad wilde eind mei bij nader inzien niet zoveel geld voor technologiebeleid reserveren en voelde evenmin veel voor het toptalentenpotje.
Overlap
De Delftse speerpunten overlappen niettemin deels terrein dat de UT als het hare claimt, zoals op telematicagebied. Dat is CvB-voorzitter Veltman ook opgevallen, maar hij relativeert: 'De Delftse speerpunten zijn zo breed geformuleerd dat het twee dingen kan betekenen. Ofwel: we willen ons in die richting oriënteren, ofwel: we weten het nog niet goed. Het zijn geen speerpunten maar botte bijlen. Dat kun je nauwelijks als claims opvatten. De UT probeert een speerpunt als telematica wel precies te definiren (onder meer teleleren) en wel degelijk als claim te presenteren.'
Kunnen zulke zaken niet worden afgestemd binnen het 3TU-overleg? 'Nou, de drie rectores zijn al meer dan een jaar bezig om een voorstel te maken voor een gebiedsafbakening tussen de TU's. Afspraken dus voor die gebieden waar we elkaar voortdurend tegenkomen. Dat biedt zekerheid: dat we niet veel geld gaan steken in iets wat de ander op dat moment al doet. Maar de beste afbakening van je terrein is toch dat iedereen in het land dat terrein als het jouwe erkent, en dat heb je ook zelf in de hand', zegt Veltman.
Jaloers?
Is Veltman niet jaloers op de voortvarende wijze waarop het Delftse CvB opereert in de universitaire concurrentiestrijd? Hij lacht minzaam: 'Ook in Delft blijkt het dus niet zo makkelijk te gaan.' Hij wijst er op dat Delft in absolute zin nu eenmaal over fors grotere budgetten kan beschikken. 'Een paar procent van de centrale middelen vormt dan al gauw een aanzienlijk bedrag. Maar hoe dan ook: Delft krijgt ons niet moedeloos.'
Veltman benadrukt dat de UT haar partij meeblaast. 'Zo is in de net bijgestelde nota bezuinigingen en stimuleringen een paar miljoen gereserveerd voor favourite sons. We maken dus flinke bedragen voor onze speerpunten vrij.' Met het aantrekken van internationaal toptalent wil het alleen nog niet zo lukken, vooral omdat de faculteiten er niet aan willen.
Topuniversiteit
De Delftse CvB-voorzitter N. de Voogd stelde onlangs op de opiniepagina van NRC Handelsblad dat Nederland geen universiteiten heeft die tot de absolutewereldtop behoren. Op basis van een berekening over de situatie in de VS (inwonertal, 3000 instellingen voor hoger onderwijs, 50 topuniversiteiten) deduceert hij echter dat er in Nederland plaats zou moeten zijn voor twee à drie van zulke illustere instellingen. De suggestie was duidelijk: daar zal één technische universiteit bij moeten zitten en dat is Delft.
Veltman reageert wat laconiek op De Voogds pleidooi. 'Topuniversiteiten blijken in het algemeen niet de grote universiteiten te zijn maar juist de kleinere. Jezelf tot topper verklaren heeft verder nog nooit iemand goed gedaan.' Hij verwijst naar een stuk van Ton van Raan in NRC die het betoog van de Voogd onderuit haalt. 'Daar kan ik me geheel in vinden.'
Van Raan bestrijdt de stelling dat Nederland geen topuniversiteiten bezit. Hij vergelijkt het Amerikaanse en het Nederlandse aandeel in de wetenschappelijke produktie in internationale tijdschriften - qua produktiviteit is Nederland nummer tien, qua invloed nummer zeven in de wereld - en concludeert dat die twee à drie topuniversiteiten er in Nederland allang zijn, zij het kennelijk verspreid over meerdere instellingen.
Volgens Van Raan wil het feit dat de Nederlandse prestaties zijn uitgesmeerd over alle universiteiten niet zeggen dat deze afzonderlijk slechts gemiddeld-goed zijn. Elke universiteit excelleert op deelgebieden en daar is niets mee mis. Het feit dat Nederland geen allround-Harvard heeft betekent verder niet dat Nederlandse universiteiten zich niet kunnen meten met het gros van de Amerikaanse top-vijftig, aldus Van Raan. 'Onze universiteiten zijn duidelijk beter dan gemiddeld', vindt ook Veltman.
NWO-advies
De universiteiten werden onlangs ook opgeschrikt door het advies van de internationale commissie-Rinnooy Kan aan Ritzen om het budget van onderzoeksorganisatie NWO (nu 600 miljoen) met een 'substantieel bedrag van acht nullen' - met andere woorden ergens tussen de 100 en 900 miljoen gulden - te verhogen om zo meer hoogwaardig en maatschappijgericht onderzoek te genereren. Dat geld zou moeten komen van het rijk of de universiteiten (die beschikken over een eigen onderzoeksbudget van 2,5 miljard).
De organisatie van samenwerkende universiteiten VSNU was er niet blij mee: zij wil geen overheveling omdat dat leidt tot niet-produktieve bezuinigingen en reorganisatiekosten. De VSNU wil wel beter samenwerken met NWO, en doet het voorstel om NWO meer zeggenschap te geven in de aanwijzing van onderzoekscholen die internationaal excellent moeten worden.
Veltman sluit zich bij de VSNU aan. 'Het risico bij een grootschalige overheveling ineens is dat we met wachtgeldproblemen worden geconfronteerd. Je kunt NWO best meer inspraak geven, maar eerst geld overhevelen naar NWO en dan weer terug naar de universiteiten is voor ons onaantrekkelijk.'
Niet tegen
Overigens blijkt de UT niet helemaal tegen zo'n operatie. 'We hebben nu als UT percentueel een te laag onderzoeksaandeel bij NWO. Als er gekort gaat worden, gebeurt dat op basis van de huidige situatie, en dat is gunstig voor ons. Als we op basis van kwaliteit in een open competitie kunnen meedingen naar het totale volume, dan is dat voor ons een opportunity. Want wij scoren op zich heel goed bij NWO, met name bij STW.'
NWO stelde los van de commissie-Rinnooy Kan ook al dat er 150 miljoen van de universiteiten naar NWO moet. Verwacht Veltman dat VSNU en NWO niettemin een gezamenlijk standpunt naar minister Ritzen zullen sturen? 'Beide partijen hebben er belang bij dat er voortgang komt in deze zaak. Men zal streven naar een gezamenlijk standpunt of in ieder geval een geleidelijke overgang naar de eventuele nieuwe situatie', aldus Veltman.
