In deze rubriek wisselen gastauteurs elkaar, op uitnodiging van de redactie, af. Deze week prof.dr. W.Lemstra, deeltijdhoogleraar Publiek private samenwerking, faculteit TBK, en burgemeester van Hengelo.
Er wordt veel gepraat over de dreigende tweedeling in onze samenleving tussen rijk en arm, de boven- en onderkant, sociaal sterkeren en zwakkeren. De daarmee verbonden sociale problemen komen vooral in de grote steden voor. Het beeld van de duale stad met groepen met nauwelijks of geen perspectief doemt op. Deze trend moet om allerlei redenen doorbroken worden (economische ontwikkeling, openbare orde, leefbaarheid), zo niet dan krijgen we de rekening hard gepresenteerd. Temeer, omdat de steden van centrale betekenis voor de economische en culturele bloei van ons land zijn. Een bijzondere inspanning is noodzakelijk om onze steden vitaal, veilig en leefbaar te houden, kortom een Grote-Stedenbeleid. Dit is gelukkig ingezien door zowel rijk, provincie Overijssel als de betrokken gemeenten.
Het rijk heeft eind 1994 negentien gemeenten geselecteerd voor deelname aan dit beleid. In Overijssel horen Enschede, Hengelo, Almelo, Deventer en Zwolle hierbij. Ook de provincie Overijssel heeft het initiatief genomen om te komen tot een Grote-Stedenbeleid. Daarvoor zijn dezelfde Overijsselse steden uitgenodigd.
In twee convenanten is vastgelegd dat overheden bestuursinspanningen leveren terwille van de versterking van de positie van de steden. Het tussen rijk en gemeenten afgesloten convenant gaat over werken, onderwijs, veiligheid, leefbaarheid en zorg en levert de gemeenten zowel geld als vrijheid van regelgeving op. In het provinciale convenant zijn ondermeer projectsubsidies vastgelegd. Verder wordt een strategische visie op de rol van de grote gemeenten aangekondigd. Hierbij is van belang dat een aantal steden in Overijssel (Almelo, Deventer en Hengelo) geen mogelijkheden heeft om de komende 25 jaar voldoende woningbouw en bedrijfslocaties op eigen grondgebied te realiseren. De provincie wil meewerken aan grenscorrecties of herindelingen om dit bestuurlijke probleem op te lossen.
Het voorgaande klinkt hoopvol en biedt perspectief voor het oplossen van de problemen en het benutten van de potenties in onze steden. Maar voorwaarde voor een effectieve aanpak is dat ook in bestuurlijk opzicht adequaat kan worden gehandeld. Hiervoor zijn bestuurlijke aanpassingen nodig. Iedereen lijkt het erover eens te zijn. Grote verdeeldheid bestaat echter over de vraag, hoe die aanpassingen er moeten uitzien. De discussie daarover sleept zich al jaren voort.
De laatste maanden leek over de oplossingsrichting consensus te bestaan. Er zouden voor de aanpak van de grootstedelijke problematiek krachtige stadsprovincies moeten komen of anders moeten de (zo nodig opgeschaalde) centrumsteden de problemen aanpakken. Maar die consensus is weer verleden tijd, nu de stadsprovincie Rotterdam door de Tweede Kamer afgeblazen is. Het is op dit moment nog niet bekend wat de consequenties daarvan voor Twente zijn. Het kabinet komt binnenkort met een standpunt hierover. Uitstel is politiek wellicht het meest verleidelijk, maar naar mijn mening tegelijkertijd het ergste wat kan gebeuren. Het mag niet zo zijn dat er - voor de zoveelste keer - uiteindelijk helemaal niets wezenlijks verandert in de bestuurlijke organisatie. De hiervoor geschetste inhoudelijke problemen worden alleen maar groter en de steden botsen tegen de grenzen van hun bestuurlijk kunnen.
Hengelo heeft altijd gezocht naar een integrale oplossing waarbij zowel de grote stadsproblematiek wordt aangepakt als de potenties van de steden optimaal worden benut. De vorm is hierbij minder belangrijk dan de inhoud. Sommigen noemen dat 'wedden op twee paarden en 'werken met verborgen agenda's'. Ik zie het anders. Voor mij staat steeds voorop dat de voornaamste verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur is de belangen van haar inwoners te behartigen. Of een eventuele stadsprovincie Twente het beste instrument is of dat de grote steden de problemen en de potenties het best kunnen aanpakken is voor mij nu nog een open vraag, waarop we in juni een antwoord moeten geven. De uitwerking van de stadsprovincievariant en de herindelingsplannen van de provincie zullen zeer nauwkeurig tegen elkaar moeten worden afgewogen. Voor mij staat daarbij vast dat voor Hengelo de ruimtelijke ontwikkeling met name op het gebied van bedrijvigheid en volkshuisvesting op eigen grondgebied en op eigen kracht moet worden gerealiseerd. Ook binnen een eventuele stadsprovincie Twente.
Toch ben ik er niet gerust op, dat er werkelijk iets gaat veranderen in bestuurlijk opzicht. Hoe men ook over stadsprovincie of gemeentelijke herindeling denkt; we moeten ervoor waken dat niet opnieuw het gezegde van toepassing wordt: 'iedereen doet een plas en alles blijft zoals het was'!
