Voor mijn neus staat een computer. Tegen dit stukje techniek werd aanvankelijk ook geprotesteerd, omdat het de mens veel werk uit handen zou nemen. Van massa-ontslagen op de administratie is echter geen sprake geweest. Maar anders dan bij de invoering van de elevator is dit niet gepaard gegaan met een grotere produktie. Deze bedrijfseconomische tegenvaller staat bekend als de computerparadox. Hoe die te verklaren?
Wie in de faculteitsbibliotheek de oudere afstudeerscripties uit de kast haalt, treft getypte en soms zelfs handgeschreven werkstukken aan. Hier zit vele uren arbeid in. Moest er één zinnetje worden toegevoegd, dan moest een hele bladzijde overnieuw, en als je pech had meerdere. Latere generaties afstudeerders hebben dankbaar gebruik gemaakt van de tekstverwerker. Maar ik geloof niet dat die daarmee ook maar één minuutje hebben gewonnen. Wat er bespaard is op redigeerwerk, is volledig verloren gegaan aan geëxperimenteer met verschillende lettertypes, het fraai weergeven van formules, en het inlezen van tabellen en grafieken. De scripties zien er nu misschien wat mooier uit, maar ze kosten nog evenveel tijd en de wetenschappelijke kwaliteit is niet toegenomen.
Onlangs demonstreerde onze softwareleverancier mij het nieuwste op het gebied van de decision support systemen. Ik kan nu drie-dimensionale grafieken laten roteren op het scherm, zodat ik de productiecurve van voren, van achteren, van boven en van onderen kan bekijken. Ik ben ervan overtuigd dat door toepassing van deze technieken de jaarverslagen van het Nederlandse bedrijfsleven steeds mooier zullen worden. Maar de resultaten, de harde cijfers, zullen dezelfde blijven. Niettemin is de computer niet meer weg te denken uit onze maatschappij. In ieder warenhuis verdient hij een plaatsje tussen de cosmetica.
