Wat de lol is van de studentenchipkaart? Voor Van Eykelenburg is dat simpel: 'Iedereen wordt er beter van. Studenten kunnen via informatiezuilen met de IB-Groep communiceren. Voor hen is dat handig, voor ons vermindert dat de papierstromen. En ook universiteiten en hogescholen kunnen door deze kaart betere service bieden, tegen lagere kosten.' Schutte beaamt dat. 'In Twente hadden we al een magneetkaart die als collegekaart, kopieer- en kantinepas en als bibliotheekkaart dienstdeed. Maar met deze chipkaart kan je ook reizen, bellen, je komt ermee in het sportcentrum en straks krijg je er toegang mee tot de onderwijs-administratie om je tentamenresultaten in te zien. Ook de aanmelding voor tentamens kan er soepel mee lopen. Het scheelt ons kosten bij de administratie en we maken het de student gemakkelijk; die hoeft niet meer met zeven verschillende kaartjes te sjouwen.'
Multifunktioneel
Nu staan chipkaarten om te bellen of betalen ook buiten het onderwijs in de belangstelling. Zie de ophef in de kranten over twee concurrende plannen voor grootschalige invoering van de chipknip. Maar het speciale van de `Groningse' kaart is dat je er nog meer mee kan. Vooral de mogelijkheid tot identificatie is bijzonder: dat maakt deze eerste multifunctionele chipkaart in ons land bruikbaar als persoonsbewijs voor bibliotheken, sportzalen en computernetwerken.
Die veelheid aan mogelijkheden roept enige huiver op. Schutte vertelt dat sommige studenten bang zijn die ene kaart te verliezen waar zoveel belangrijks op staat, en dat ze daarom voor simpel betaalwerk liever een aparte kaart aanschaffen.
Privacy
Tegelijk maakt de Landelijke Studenten Vakbond zich nog zorgen over de privacybescherming en de uitlevering van studenten aan de commercie. Maar de kaart heeft een gunstig oordeel gekregen van J.Holvast, een bekend deskundige op privacygebied: er zijn slimme beveiligingen ingebouwd, waardoor behalve de gebruiker niemand je pincode of `cijferslot' hoeft te kennen. Ook de universiteit hoeft niet te weten of je nu wel of niet een van de commerciële functies op je kaart hebt genomen. 'Wat die commercie betreft', legt IBG-topman Van Eykelenburg uit, 'onze chipkaart dient natuurlijk primair voor functies die direct met je studie op universiteit of hogeschool te maken hebben. Maar daarnaast zijn er andere prettige dingen mogelijk, van de scope-functie om te bellen tot het sparen voor CD-bonnen. Veel studenten hebben er ook belangstelling voor. Maar voor al die extra's geldt: je krijgthet alleen als je ervoor kiest.'
Kosten/baten
De IBG-kaart kost een hogeschool of universiteit zo'n 15 gulden per stuk per jaar. Sommigen beweren dat het drie keer zo goedkoop kan. 'Ja', zegt Van Eykelenburg, 'een kaart om alleen in de kantine en bij het kopiëren te betalen, met een foto en een code als collegekaart, hoeft weinig te kosten. Wie dat wil, moet niet aan onze chipkaart meedoen. Maar wij hebben het over een smartcard waarop beveiligde persoonsgegevens staan en die een reeks nieuwe mogelijkheden biedt. Alleen de chip kost dan al vijf gulden. Daarbij moet je nog een hoop kosten optellen. Maar dan moet je wel eerlijk zijn, en ook naar de baten kijken.'
Schutte vult aan: 'Met deze kaart kan je op bestaande kosten besparen. In Twente zagen we dat toen we acht jaar geleden begonnen met de magneetkaart. Voor 10.000 kaarten waren we inclusief ontwikkelkosten en apparatuur een half miljoen kwijt; dat is vijftig gulden per stuk! Toch woog dat toen al op tegen de besparingen op administratie en andere posten. Puur financieel was het al rendabel. En dan hebben we het nog niet over andere voordelen, zoals het gemak van betalen en kopiëren zonder kleingeld.'
Openbaar vervoer
Voor het reizen en college lopen is de IBG-kaart nu nog een ouderwetse `zichtkaart' met foto. Hij moet dus elk jaar vervangen worden. Dat kost geld en een hoop gedoe. Is er door elektronisch bijstempelen geen meerjarige kaart te maken? 'Daar werken we aan', verzekert Van Eykelenburg. 'Het lukt alleen dit jaar nog niet. Maar het kan best dat de kaart die nu één jaar geldig is als zichtkaart, volgend jaar beide functies op de chip erbij krijgt. Zelfs die foto kan je op den duur op chip opslaan. Alleen de slijtage van de kaart en de veroudering van de chip bepalen dan nog hoe lang een kaart meegaat.'
Wat de OV-kaart betreft vermoeden beide heren overigens, net als de studentenbonden, dat de chip een eind zal maken aan het onbeperkt reizen voor studenten. Schutte: 'Het hele openbaar vervoer gaat met chipkaarten werken: je koopt geen papieren kaartjes meer, maar betaalt om 'kilometers' bij te tanken. Als de OV-studentenkaart na november '98 blijft, denk ik dat die bij de trend zal aansluiten: je geeft een student op grond van zijn woonplaats een kilometer-quotum voor `woon- werkverkeer'. Meer niet.'
Van Eykelenburg: 'Het kan nog wel even duren voordat je in elke trein je kaart kan laten lezen. Maar dat hoeft de elektronische vorm van de OV-studentenkaart niet tegen te houden. In de overgangsperiode kan je met die chipkaart op het station kaartjes of een abonnement krijgen. In april starten de spoorwegen en het streekvervoer daarmee al een experiment in Enschede.'
Rond de tafel
Sinds de IB-groep, IBM en de PTT meldden dat ze samen de studentenchipkaart op grotere schaal gaan aanbieden, klonk er kritiek. Aanleiding was het rapport van een landelijke werkgroep van SURF, dat betere afspraken wilde over de `randvoorwaarden' voor een hoger-onderwijskaart. Sommigen dachten zelfs dat SURF een concurrerende kaart wilde uitbrengen. Maar de soep wordt niet meer zo heet gegeten.
Schutte, bestuurslid van SURF: 'Het is een misverstand dat de werkgroep een eigen chipkaart wilde maken. Reden voor dat rapport was dat er diverse plannen waren, met grote onderlinge verschillen. Het leek verstandig om eens voor het hele hoger onderwijs een aantal eisen en wensen voor zulke chipkaarten te formuleren.' Met die eisen en wensen kan men op zoek naar aanbieders. 'En dan is er één partij waarmee je in elk geval moet praten', vindt Schutte. 'Dat is de IB-Groep. Die heeft als een van de weinigen al ervaring met eenmultifunctionele kaart.'
Van Eykelenburg is niet bang dat het hoger onderwijs de chipcard van de IB-Groep links laat liggen. 'We praten nu met zo'n vijfentwintig onderwijsinstellingen, inclusief mbo- scholen. Met een aantal zullen we de komende weken contracten te sluiten.' Met de drie deelnemers aan de proef van dit jaar, de universiteiten van Enschede en Groningen en de Hanzehogeschool in Groningen, zijn de besprekingen vergevorderd. Ook de Tilburgse universiteit staat op het punt te tekenen. Verwacht wordt dat er in september 200.000 gebruikers zijn. Maar volgens Van Eykelenburg is dat geen heilig doel: 'Het is het maximum dat wij nu organisatorisch aankunnen. Maar het zou is niet erg als we wat lager uitkomen. Ik heb liever een beheerste invoering, en voor onze kosten is een hoog aantal niet nodig.'
De baas
Om hogescholen en universiteiten keus te bieden zou het mooi zijn als er nog een andere multifunctionele studentenkaart op de markt zou komen, maar Van Eykelenburg noemt dat 'volstrekt hypothetisch. Er is geen andere aanbieder van zo'n kaart, en waarschijnlijk ook niet binnen een half jaar.' Dat die bewering klopt, hebben ook de critici ontdekt. Drs. G. van Dijk van de Groningse universiteit erkent dat zijn instelling de keus heeft tussen een jaar wachten, of verder in zee met de IBG. an Eykelenburg heeft met zijn chipkaart dus voorlopig een monopolie. Maar hij doet zijn best om die wat ongemakkelijke situatie voor universiteiten en hogescholen te verzachten: 'De boodschap is duidelijk: de instellingen willen hun behoeften laten doorklinken. Terecht, want zij zijn de vragende partij.
Daarom praten wij met hun organisatie SURF over deelname in het `architectuurteam' dat de functies op de kaart bepaalt.'
Maar gaat de wens van de instellingen niet nog verder? Is het niet zo dat ze zelf een beetje `de baas' over hun eigen chipkaart willen zijn? Ook op dit punt zoekt Van Eykelenburg toenadering: 'Ik speel met de gedachte om de universiteiten en hogescholen te vragen als participant in de BV die wij voor dit project gaan opzetten. Die kaart is er per slot van rekening voor het onderwijs.'
