Monica van der Garde
De voormalige onderwijsdecaan van CT huist een paar deurtjes voorbij zijn oude werkkamer in een slechts spaarzaam ingericht kantoor. Een opengeklapte laptop op het bureau versterkt het gevoel van tijdelijkheid. Zijn oude kantoor zit in een blok dat is voorzien van air-conditioning, verklaart hij. Die wilde hij niet. Ondanks de vrieskou staat het raam open.
Vier weken geleden cruiste hij nog met het raampje open door Zuid-Afrika. Hij zou zó weer terugwillen, voor een tijdje. Het is een 'fenomenaal mooi', 'schitterend' land om te wonen. De gastvrijheid is zo groot dat die hem verlegen maakte. Aan de andere kant zijn er de grote tegenstellingen, lijkt de situatie voor sommige groepen uitzichtloos. Dat leidt weer tot die typische Afrikaanse rauwheid. 'Ik hoop dat ze het redden. Het land verdient 't om er bovenop te komen. Maar de mensen zullen veel geduld moeten hebben.'
Bohle legde in drie maanden tijd vijftienduizend kilometer af, bezocht 13 van de 21 universiteiten, twee 'technicols' en talloze andere organisaties. 'Ik heb bij elkaar honderddertig gesprekken gevoerd. Toen begon ik echt moe te worden.' Er is veel op tafel gekomen. 'Te veel eigenlijk.'
Belangen
Doel van zijn 'missie' was het in kaart brengen van de 'belangen' van de UT in Zuid-Afrika. Opdrachtgevers zijn het Bureau Internationale Samenwerking en verschillende faculteiten. TO en TW hebben bijvoorbeeld MSc-programma's waarvoor geacquireerd moet worden. En Zuid-Afrikaanse universiteiten zouden geïnteresseerd zijn in Nederlandse promotieplaatsen.
'Sinds de afschaffing van de apartheid is het hele onderwijs in Zuid-Afrika in beweging. Ze zoeken daarbij hulp en samenwerking. Vooral vanuit de Afrikaans sprekende universiteiten is behoefte aan meer contacten met Nederland.' Volgens Bohle is de 'agressieve' invasie van Amerikaanse en Australische 'weldoeners' de Zuid-Afrikanen slecht bekomen. 'Nederlanders en Vlamingen kunnen beter omgaan met de gevoeligheden in de Zuid-Afrikaanse cultuur.'
Bij samenwerking ligt wederzijds voordeel in het verschiet, noodzakelijk, vindt Bohle voor het monitoren van de samenwerking. Bovendien: 'De tijd van de arme negertjes helpen is allang voorbij. Dat wordt daar ook niet gepruimd.
'De UT boort andere markten voor studenten aan en heeft een hoop kennis in huis die te vermarkten is. Daarnaast is het land in een aantal opzichten, en dat is nadrukkelijk niet cynisch bedoeld, een uniek wetenschappelijk studie-object.' Aan de ene kant is Zuid-Afrika geen onontwikkeld land. Aan de andere kant vinden er interessante transformaties plaats, zoals in het openbaar bestuur, dat sterk in beweging is.
Teleleren
De UT kan ook als universiteit het nodige van haar Zuid-Afrikaanse zustersleren. Over teleleren bijvoorbeeld. 'Wij hebben veel expertise, maar zij veel praktijkervaring.' Vooral met het oog op het dunbevolkte platteland wordt ingezet op 'kernvestigingen', kleine universiteiten met satellieten, die op afstand worden bediend vanuit de centrale vestiging.
Wederzijdse uitwisseling van staf is een ander interessant punt. 'De Zuid-Afrikanen zitten vanuit een historisch beladen achtergrond opgesloten in hun vooroordelen. Een tijdje meedraaien op een Nederlandse universiteit kan hen een frisse blik geven.' En andersom? 'Ik heb daar ontzettend veel geleerd. Je krijgt gelegenheid tot reflectie. 'Wat neuzelen wij in Twente soms toch over details', dacht ik daar weleens.'
Ook de maatschappelijke betrokkenheid van de universiteiten spreekt tot de verbeelding. 'Wij belijden die met de mond. Zij vervullen daar echt een voortrekkersrol in de gemeenschap en zetten programma's op voor bijvoorbeeld verbeteringen in de gezondheidszorg en het primair onderwijs.' Vanuit de Zuid-Afrikaanse universiteiten bleek veel belangstelling voor het concept van het Bedrijfs Technologisch Centrum (BTC, nabij de UT, red.) en het systeem van onderwijskwaliteit.
Kennistransfer
Bohle adviseert zijn opdrachtgevers een aantal relaties met universiteiten aan te gaan. Hij voelt veel voor samenwerking met koppels, historically advantaged en disadvantaged, witte en zwarte universiteiten zeg maar. De witte zijn vaak qua niveau vergelijkbaar met die in Nederland, de zwarte nog niet. 'Kennistransfer' is noodzakelijk. Een internationale partner zou een masserend effect op de samenwerking kunnen hebben, is zijn overtuiging.
Zijn opdrachtgevers hebben zijn ervaringen positief onthaald. Maar of er nu concreet 'iets' met zijn rapport gaat gebeuren? Bohle houdt een slag om de arm: 'Ik loop lang genoeg rond om te weten dat het enthousiast ontvangen van een idee en iets ècht kunnen en willen uitvoeren, niet automatisch in elkaar overlopen.'
En wat zijn de plannen van Bohle zelf? 'Dat weet ik nog niet, dat hangt van zo veel dingen af. Hard werken in ieder geval, anders heb ik geen brood op de plank.'
Walter Bohle
