Biologen hebben hier veel onderzoek naar gedaan. Zij concludeerden dat de zwemrichting van de goudvis niet erfelijk bepaald is. En fysiologisch vonden zij evenmin een reden waarom de goudvis gemakkelijker linksom dan rechtsom zou kunnen draaien - behalve dan wanneer hij al is kromgegroeid. Nee, zo luidde aanvankelijk de verklaring, het eenrichtingverkeer van de goudvis moet gezien worden als een gewoonte voortkomend uit sociaal groepsgedrag. Zwemmen alle vissen dezelfde kant op, dan heb je minder botsingen. U kunt dat vergelijken met schaatsers op de ijsbaan, die gaan ook allemaal dezelfde kant op rond. Zelfs de eenzame schaatser blijft z'n rondjes linksom draaien.
De goudvissen zouden dus evenzogoed met z'n allen de andere kant op kunnen zwemmen. En in Australië doen ze dat. De onderzoeker die dat als eerste meldde deed tevens een aanvullende ontdekking. Hij had namelijk een stel Australische goudvissen meegenomen naar Europa en die hier tussen soortgenoten in een kom gezet. En het aardige was: al die aussi's, zelfs de kromgegroeiden, pasten zich onmiddellijk aan aan de Europese zwemrichting. Sociologen wereldwijd omarmden deze bevinding als een schoolvoorbeeld van succesvolle integratie.
Maar dan verschijnt er in Science een artikel dat al het voorgaande verwerpt. Twee Amerikaanse auteurs beweren dat de zwemrichting van de goudvis behoudens atmosferische storingen eenduidig bepaald wordt door Corioliskrachten. (U weet wel, van die Buis Ballot die ook steeds met z'n vinger in uw gootsteen zit te draaien.) Zodra een goudvis de evenaar passeert zal hij spontaan de andere kant op rond gaan zwemmen.
Nu is dat laatste op zich geen nieuwe constatering. Al decennia lang melden Urker vissers dat in een ton met haringen bij het passeren van de evenaar opeens de zwemrichting verandert. En had de wetenschap dit nou niet als visserslatijn afgedaan, maar gewoon de moeite genomen eens goed naar de praktijk te luisteren, dan had nu in Science de ware reden van het keren kunnen staan. Want het is zo eenvoudig. Die haringen worden gevangen bij de Comoren, dus op weg naar Nederland krijgen die al gauw iets van: 'Hallo, waar gaat dit heen?' Ze kijken elkaar aan en zeggen: 'Kom op, we zwemmen terug.' Niks Corioliskrachten, gewoon heimwee! Ja wetenschap, u staat weer in uw hemd. Leer te leven als een visser op het water, dat is een zorgeloos bestaan.
