Technische universiteiten moeten de trukendoos vol opentrekken om nog aan aio's te komen. Sociale druk uitoefenen op goede afstudeerders en werven in het buitenland zijn de succesvolste methoden.
Volgens cijfers van het ministerie hebben de tu's de minst 'mobiele' aio's: 84 procent van de promovendi komt van de eigen universiteit, tegen 63 procent gemiddeld bij alle universiteiten. Ritzen wil dat voortaan zeven van de tien aio's 'vers bloed' is, maar de universiteiten zwijgen dat plan liever dood. 'Onhaalbaar', is de korte reactie van de Twentse rector Frans van Vught. De tu's hebben andere zaken aan hun hoofd: hoe vind je überhaupt aio's?
Het moet Ritzen verheugen dat vakgebieden die echt erg krap zitten, zoals elektrotechniek en informatica, gedwongen zijn in het buitenland te werven. Bij elektrotechniek nadert het aandeel buitenlandse aio's zelfs de 50 procent. Chinezen zijn favoriet, gevolgd door Oost-Europeanen, maar ook Zuid-Amerika is een goede bron. De Nederlandse nood is al zo bekend dat faculteiten open sollicitaties krijgen van buitenlanders die dolgraag aio willen worden.
Grote boosdoener in het geheel is uiteraard het bedrijfsleven, dat afgestudeerden aantrekkelijke salarissen biedt. 'Zelfs mensen die al begonnen zijn, worden soms weggekocht', klaagt decaan prof.dr. J.C.M. Baeten van de Eindhovense faculteit Wiskunde en Informatica. Zijn faculteit overkwam het dat aio's die voor Philips aan een project werkten, door andere bedrijven werden weggekaapt. 'Philips dringt daarom aan op een betere beloning. We werken nu aan een constructie daarvoor, maar het gat met het bedrijfsleven is natuurlijk nooit te vullen.'
De angst van Baeten en van anderen is dat faculteiten op den duur gedwongen zullen zijn concessies te doen aan de kwaliteit van de aio's. Het alternatief is de aio te laten sponsoren door een bedrijf, waar hij of zij dan na de promotie in dienst treedt. De Delftse hoogleraar hydrologie prof.dr.ir. C. van den Akker stelt aio's alleen nog maar onder die voorwaarde aan.
Het aanstellen van veel buitenlandse promovendi lijkt tegenstrijdig met de constatering dat tu's laag scoren met het aantrekken van aio's van buiten de eigen muren. Maar deze tegenstrijdigheid is slechts schijn. Want ook die lage mobiliteit komt voort uit schaarste.
Iedere afstudeerder die een lichte aanleg of belangstelling voor het aio-schap toont, wordt meteen ingepikt door degene die dat het eerste doorheeft - de eigen vakgroep. Die vakgroep is er bovendien niet vies van wat sociale druk uit te oefenen om twijfelaars over de streep te trekken. Dat doet ze niet om anderen aan een aio te helpen.
'Aio's zijn alleen nog te krijgen als je ze persoonlijk aanspreekt en motiveert', verduidelijkt prof.dr.ir. J.J. Krabbendam, decaan van de Twentse faculteit Technologie & Management. 'Zo probeer je de beste mensen vast te houden.' Krabbendams faculteit hoeft overigens nog geen aio's in het buitenland te werven. Dat geldt wel voor hoogleraren. Want ook die zijn in de techniek steeds moeilijker te krijgen.
