Leren combineren met werken. Saskia van Sliedrecht (22) zou er zo weer voor kiezen. Binnenkort studeert ze aan de Hogeschool van Amsterdam af bij de opleiding accountancy. Ze heeft de 'duale' variant gevolgd, door na haar propaedeuse elk half jaar leren af te wisselen met werken. In haar geval was dat bij KPMG.
Als vwo'er koos Saskia van Sliedrecht bewust voor een opleiding waarbij het aankwam op zelfstandigheid. Ze kreeg bij KPMG eigen klanten. Werkdagen van half negen tot half acht 's avonds waren daardoor heel normaal. 'Dat maakte het wel zwaar', kijkt Van Sliedrecht terug. 's Avonds leerde ze haar tentamens. Maar ze heeft reden om tevreden te zijn, want ze kan na haar afstuderen bij een KPMG-filiaal in Almelo aan de slag.
De bijna ex-studente vindt werkend leren heel wat anders dan stage lopen. 'Ik heb gemerkt dat een stagiaire afgeronde klusjes krijgt en zeker geen eigen klanten, zoals ik.' Bovendien, een werkgever die weet dat je langere tijd blijft, zo heeft Van Sliedrecht ervaren, 'investeert ook echt in je'.
Leren afwisselen met werken is niet alleen voor praktijkgerichte hbo'ers, zei minister Ritzen onlangs. Ook voor universitaire studenten zou dit goed zijn. 'Een baantje op een advocatenkantoor kan handig zijn voor een rechtenstudent.'
Vorige week legde Ritzen bij de opening van het studiejaar van de Hogeschool Haarlem de voordelen van leer-werk-trajecten nog eens uit. Bedrijven halen nieuwe kennis binnen, vatte hij samen, opleidingen knopen banden aan met het regionale bedrijfsleven en studenten krijgen vanwege hun werkervaring snel een baan. En, vervolgde Ritzen, ze hebben al een eigen inkomen tijdens hun opleiding!
Juist dat laatste komt Ritzen niet slecht uit. Als werkstudenten meer dan 15.000 gulden per jaar verdienen, komen zij niet in aanmerking voor studiefinanciering. Hoe meer studenten leren en werken, hoe meer geld Ritzen overhoudt.
Buitenbeentjes
Maar tot nu toe bespaart de minister niet veel. Het afgelopen jaar volgden slechts 1263 van de 240.000 hbo'ers een duale variant. Conclusie: de dualisering gaat volgens Ritzen dan wel een glorieuze toekomst tegemoet, tot dusver leidt het in het hbo een marginaal bestaan.
Over de vraag of het aantal duale hbo'ers snel zal groeien, wordt verschillend gedacht. 'In het jaar 2000 zitten we op minstens 10.000', voorspelt Theodor van der Velde van de Hogeschool Enschede en tevens landelijk projectleider van de 'mkb-route', genoemd naar het midden- en kleinbedrijf. In deze route gaan studenten in hun vierde jaar werken. Ze mogen maximaal drie jaar doen over hun afstuderen. 'Ook na de eeuwwisseling gaat de opmars van het duale hbo door', denkt Van der Velde hardop.
Maar Ad van Bemmel, die als beleidsmedewerker van de HBO-raad meedenkt over dualisering, gelooft daar niet zo in. Canada is sinds 1990 bezig met duale opleidingen en meer dan vijftien procent studenten uit het hoger beroepsonderwijs hebben ze nooit binnengehaald, zegt Van Bemmel. 'Dat percentage halen we in Nederland zéker niet, want lang niet iedereen is er geschikt voor. Je zoekt immers ondernemende types, studenten die vooruit durven tekijken en tegen een hogeschool zeggen: dat en dat wil ik leren. Die mondigheid, dat inzicht - dat kom je maar bij weinig studenten tegen.'
Ook Van der Velde zegt dat duale studenten buitenbeentjes zijn. 'Het gros kiest een standaardopleiding bij een hogeschool en dat is alles.'
De groei van het duale hbo stokt ook, doordat studenten soms maar moeilijk een werkplek vinden. Als straks ook de universitaire studenten 'de markt' op moeten, wordt het helemaal lastig. Zeker omdat lang niet iedereen genteresseerd is in werkstudenten. Want wat kunnen ze helemaal?
Docent bellen
Wat mag een student verwachten van een duale studie? In elk geval dat er in een individueel contract afspraken worden gemaakt over de theorie, de begeleiding door de opleiding en het bedrijf en het soort functies dat de student gaat vervullen. In zo'n contract beloven docenten 'maatwerk' te leveren, zeggen de hogescholen.
Maar wat is maatwerk? De Enschedese projectleider Van der Velde geeft het voorbeeld van de hts'er die, na overleg met zijn baas, een heao-module wilde volgen. Omdat hij overdag werkte, kon de student niet de reguliere colleges volgen. Toen is afgesproken dat hij de theorie thuis zou bestuderen en nu en dan contact kon opnemen met een paar heao-studenten. Ook mocht hij de docent thuis bellen.
Dat een student voor zo'n 'oplossing' wel 2750 gulden collegegeld moet betalen, vindt Van der Velde flauwe kritiek. 'Dat is me te cynisch. Kijk eens naar het gehele contract. Dat strekt verder dan het regelen dat een student een vakje kan volgen. Denk alleen al aan de begeleiding. Eigenlijk is 2750 gulden te weinig in vergelijking met wat wij als Hogeschool Enschede aan inspanningen levert.'
Hbo'er Joost de Bruin, dit jaar bestuurslid van de landelijke studentenvakbond LSVb, moet lachen om Van der Velde. 'De Hogeschool van Amsterdam organiseert welgeteld twee terugkomavonden van een paar uurtjes voor hun coöp-studenten. En je kunt 's avonds een tentamen inhalen. Dat is alles. Oh nee: studenten kunnen bij problemen ook nog bellen met een docent', zegt hij schamper. Uit onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam blijkt dat havisten meer begeleiding van de co-opleiding willen.
Maar vwo'ers als Van Sliedrecht en ook meao'ers vinden het wel prima zo. Werkend leren heeft zijn beloftes volledig waargemaakt, kijkt Van Sliedrecht terug. 'Ik wilde iets doen waarmee je op je eigen houtje in de praktijk kon ervaren wat al die mooie theorieën die je tijdens je opleiding leert nu waard zijn. Andere studenten lopen daar pas na hun diploma tegenaan. Die voorsprong heb ik dus al te pakken.'
