Wim Drees: 'Voor gewone mensen is tijd een probleemloos begrip van seconden, uren, dagen, maanden. Kortom, een lijn van links naar rechts. Wie nadenkt over het allereerste begin maakt van het begrip tijd zelf onderwerp van onderzoek. Er zijn goede argumenten om aan te nemen dat de rechte lijn geen goed model is. Vooral Stephen Hawking heeft op gedisciplineerde wijze spannende vragen gesteld.'
Kunnen we tijdreizen in lichamelijke zin opvatten?
'Bij Science Fiction is het aardig om jezelf te plaatsen in een heel andere omgeving. In fysische speculaties gaat het vooralsnog om kleine hoeveelheden energie waarvoor je tijdreizen toelaat; bijvoorbeeld in de zogenoemde 'wormgaten'. Ik sta hier open tegenover maar zou graag de eis van consistentie als beperkende randvoorwaarde in willen voeren, vergelijkbaar met de wet van behoud van energie. Zo voorkom je allerlei paradoxen. Bijvoorbeeld dat je je eigen grootvader vermoordt, of andere schendingen van de huidige situatie.'
Waarom ontstaan juist in de wetenschap zulke exotische speculaties?
'De wetenschap heeft een sterk vermogen om vooroordelen af te leren: denk aan Copernicus die zei dat niet de zon opkomt maar dat het de aarde is die om de zon draait, denk aan Newton die zei dat iets blijft bewegen tenzij de toestand verandert. Inzichten die indruisen tegen onze dagelijkse beleving. Wetenschap laat een soort bandeloosheid in het denken toe, maar daarna volgt de eis om het bedachte streng te toetsen.
'Bovendien heeft de wetenschap gezag. Het is niet voor niets dat allerlei denkstromingen hun extreme speculaties graag in wetenschapsjargon stellen. Wie spreekt als een wetenschapper wordt gehoord.'
Is tijdreizen iets nieuws voor de mensheid?
'In legenden komen dergelijke fantasieën voor bij King Arthur: tovenaar Merlijn had de toekomst al eens beleefd. Nieuw in deze tijd is dat er intussen meer grenzen zijn verlegd. Ik denk dat de ruimtevaart hier een belangrijke rol heeft gespeeld. Allerlei dingen kunnen tegenwoordig: zelfs een schaakcomputer wint van de wereldkampioen.'
Kunnen christenen uit de voeten met tijdreizen?
'In zijn Confessiones schrijft Augustinus dat God de wereld met de tijd heeft geschapen. De vraag naar wat er vóór de schepping was, vond hij fout gesteld omdat er van de veronderstelde tijd voor de schepping volgens hem geen sprake was.
'De gedachte dat de tijd verbonden is met onze materiële wereld vind ik inspirerend. Wie wil weten hoe laat het is moet hoe dan ook op de klok kijken.
'In september komt de Engelse fysicus Paul Davies over deze problematiek trouwens een lezing geven op uitnodiging van Studium Generale, het SPE en mij. Misschien is dat interessant...?'
