De herindeling hing al in de lucht. NWO kreeg van Ritzen meer macht mits zij haar organisatie zou stroomlijnen en één van de drie bestuurslagen schrapte. De 24 zelfstandige stichtingen moeten verdwijnen. Naast het centrale bestuur blijven alleen zes tot acht overkoepelende gebiedsbesturen over. NWO kan zo slagvaardiger geld verdelen dan wanneer elke discipline een eigen loket houdt.
Voor de meeste wetenschapsgebieden is de operatie simpel: bestaande besturen krijgen daar meer macht. Maar bij de bèta's ligt het ingewikkelder. Zij kennen al twee aparte gebiedbesturen. En één daarvan - dat voor de 'harde' exacte wetenschappen - zou straks bijna de helft van alle NWO-geld beheren. Om die onevenwichtigheid te vermijden, is gezocht naar een andere indeling.
Begin april stelde 'informateur' prof.dr. J.H. van der Waals voor, de natuurwetenschappen te splitsen in vijf nieuwe gebieden. Maar zo ver wil het NWO-bestuur niet gaan. Het wil van twee naar drie gebiedsbesturen in de bètahoek. En de nieuwe indeling mag verrassend heten.
De chemie, met een jaarbudget van twintig miljoen gulden, krijgt als enige een eigen gebiedsbestuur. Het argument is dat, vanwege de speciale banden met de industrie, juist dit vak een zichtbaar eigen loket nodig heeft.
Voor de 'reus' natuurkunde, met 95 miljoen gulden verreweg het sterkste bolwerk binnen NWO, is een eigen bestuur niet weggelegd. Deze discipline gaat bestuurlijk samenwonen met wiskunde en informatica. Maar volgens NWO-voorzitter Van Duine ligt dat ook voor de hand. Hij verwijst naar het opkomende vakgebied computational mechanics. De nieuwe bundeling verdeelt straks 115 miljoen gulden.
De wonderlijkste verzameling wordt het derde gebied, met de disciplines van aarde en hemel. Hieronder rekent NWO zowel sterrenkunde en ruimte-onderzoek als aardwetenschappen en oceanografie, plus de biologie. Dit bestuur mag straks 70 miljoen gulden over een breed scala van disciplines verdelen.
Door de nieuwe indeling is de sterrenkunde weggehaald bij natuurkunde. Van Duine verdedigt dat: 'Je ziet steeds meer interactie tussen sterrenkunde en aardwetenschap, zoals bij aardobservatie en klimaatonderzoek. En wat de biologie in deze verzameling doet? Nou, ook die heeft veel met klimaat en milieu te maken.' De vraag is of sterrenkundigen en biologen zich in deze argumenten zullen herkennen.
'Natuurlijk', erkent de NWO-voorzitter, 'is zo'n indeling tot op zekere hoogte willekeur.' Het had ook anders gekund, maar duidelijk betere indelingen zijn volgens hem niet te bedenken. Hij hoopt daarom dat onderzoekers zich niet druk maken over de herindeling, 'en gewoon weer aan het werk gaan'.
