Een elektronische snelweg die bij de grens abrupt overgaat in een modderpaadje. Dat angstvisioen begint voor SURFnet werkelijkheid te worden. Terwijl het nationale verkeer blijft groeien, stagneert de verbreding van 'opritten' naar het buitenland. Deels ligt dat aan de hoge prijzen die de - nog niet geliberaliseerde - Europese PTT's rekenen. Maar de acute nood komt doordat Ritzen steeds geen beslissing neemt over een verwachte subsidie van
vijf miljoen gulden per jaar.
Wrang
Juist vorige week vierde de moeder van SURFnet, de stichting SURF, haar tiende verjaardag. Het werd een wat wrang feestje. Terwijl oud-minister Deetman herinnerde aan de injectie van driehonderd miljoen gulden waarmee het indertijd begon, bracht zijn opvolger slechts teleurstelling. Als aardigheid zou Ritzen vanuit Zoetermeer de zaal toespreken, 'via het netwerk'. Wegens een dubbele afspraak moest hij het echter laten bij een praatje 'per videoband'. Nog teleurstellender was de inhoud van zijn boodschap.
Vol lof sprak Ritzen over de 'innoverende en inspirerende rol' van SURF en het werk aan betere internationale verbindingen. En hij voegde toe: 'Weest u ervan overtuigd dat de Nederlandse overheid en het huidige Nederlandse EU-voorzitterschap zich (hiervoor) inzet.' Enkele bestuurders veerden op: 'nu' zou de minister met het langverwachte geld over de brug komen. Maar Ritzen kwam nergens mee. Nee, hij wenste stichting SURF en dochter SURFnet 'veel vasthoudendheid en creativiteit' toe.
Vasthoudendheid is zeker nodig in de kwestie van de vijf miljoen, die al sleept sinds november 1994. Toen vroeg SURF in zijn meerjarenbegroting om viermaal dat bedrag, voor de vernieuwing van internationale verbindingen. Sindsdien volgde uit Zoetermeer een lange reeks halve toezeggingen, fraaie steunbetuigingen, en een enkel financieel noodverband. 'Ik realiseer mij dat dit niet genoeg is', schreef Ritzen nog in mei 1996. 'Mijn begroting laat mij evenwel geen ruimte u thans toezeggingen te doen.' SURF bleef aandringen, en nog op 24 februari van dit jaar hield de minister de kwestie open.
Hij maakte 'een voorbehoud' over de voor 1997 gevraagde 5 miljoen: 'In een afzonderlijke brief zal ik hierop nader terugkomen.' Het verlossende woord bleef opnieuw uit.
Reserves
Intussen stijgt de nood. Aangemoedigd door nota bene Ritzens ambtenaren praatte SURFnet bijvoorbeeld mee over een vernieuwd Europees netwerk, TEN-34. Door tegenwerking van betrokken PTT's verliep het stroef. 'Maar afgelopen jaar kwam het moment om te tekenen,' zegt SURFnet-directeur B. Nederkoorn. Zelf had hij het geld niet, dus aarzelde hij lang. 'De overheid zei: tekenen. Dus deden we dat.' Ook daarna kwam er echter geen geld.
Met een greep in de reserves kan de BV het nog even uitzingen, en ook de meest minimale verbindingen naar de VS blijven betalen. Maar voor geavanceerde wetenschappelijke toepassingen is alleen om zes uur 's ochtends wat ruimte. 'Enals er niks gebeurt', zegt Nederkoorns collega K. Neggers, 'dan kunnen we in 1998 zelfs het huidige netwerk niet in de lucht houden.'
Het geld is dan schoon op. Het hoger onderwijs zou dan zijn elektronisch slagader verliezen. De gevolgen zouden duizenden computer- en bibliotheekgebruikers treffen.
De minister laat weten dat hij nu niet op de kwestie kan ingaan. 'Er lopen nog gesprekken', zegt zijn woordvoerder. Bij de stichting SURF vraagt een woordvoerster zich af welke gesprekken er bedoeld worden: 'We spreken wel eens een ambtenaar, maar er valt weinig meer uit te leggen. We hopen nog steeds op dat geld.'
Een nieuw wrang feestje kondigt zich aan. Op 20 mei wordt in Cambridge het Europese TEN34-netwerk geopend. Het komt twee jaar later dan gepland, heeft minder capaciteit, en zelfs dat kan SURFnet eigenlijk niet betalen. De kans is groot dat Ritzen op 20 mei, in het kader van het EU-voorzitterschap, het lint doorknipt. 'Misschien doet hij ook dat wel op video', grapt men bij SURFnet.
De sfeer bij de BV begint wel narrig te worden. 'Er is geen enkele reden meer voor Nederland om ons op de borst te kloppen over onze voorhoederol', zegt Nederkoorn. 'Binnen TEN34 zijn wij zelfs de remmende partij geweest: de enige die door de eigen overheid financieel drooggezet is.' Hij merkt al dat zijn club minder serieus wordt genomen.
Maar zouden universiteiten en hogescholen die luttele vijf miljoen écht niet zelf kunnen opbrengen? Nederkoorn: 'Jawel. Als Ritzen direct had gezegd dat hij niet betaalt, dan hadden we het wel heus wel kunnen organiseren. Maar steeds hebben zijn ambtenaren gezegd: 'wij zijn verantwoordelijk'. En dan slaan wij toch een 'pleefiguur' als we bij de rekencentra aankloppen dat we nog dit jaar vijf miljoen extra nodig hebben?'
