In Twente hebben de ministers Wijers en Ritzen afgelopen woensdag het eerste technologische topinstituut geopend. Het gaat om het Telematica Instituut, een van de vier aan universiteiten gelieerde centra die strategisch onderzoek voor het bedrijfsleven gaan doen. In april beginnen de overige topinstituten met hun onderzoek aan voedsel (Wageningen), metalen (Delft) en polymeren (Eindhoven).
De vier topinstituten of tti's zijn met miljoenen subsidie opgezet nadat ze vorig jaar uit achttien voorstellen waren uitverkoren. Ritzen en Wijers wilden de kloof tussen bedrijven en kennisinstellingen overbruggen door langdurige samenwerking tot stand te brengen. Een eis was dat zowel universiteiten als bedrijfsleven bereid waren in de instituten te investeren. Ook moesten de bedrijven serieuze zeggenschap in het onderzoek krijgen.
Dit gezamenlijk opzetten van aparte onderzoeksinstituten is nieuw voor Nederland, en dat leidt tot gezoek naar het juiste evenwicht tussen bedrijfsbelangen en de vrijheid die nodig is voor het onderzoek. Zo was er vanuit academische hoek kritiek op de sturende invloed van bedrijven op het onderzoek. Maar bij de vier instituten vindt men dit al normaal. 'Wij gaan echt geen productontwikkeling doen', zegt ir. W.J.A. van Hoenselaar van metaaltechnologie. 'Het gaat om de synthese van fundamenteel onderzoek en de belangen van de industrie.'
Intussen wordt duidelijk welke rechten en plichten het personeel van de tti's krijgt. Geheimhouding telt zwaar bij metalen en telematica. Bij metalen is wel een clausule geschrapt die hoogleraren praktisch verbood om op de universiteit over hun instituutswerk te praten. Maar beide instituten behouden zich het recht voor om onderzoeksresultaten niet te publiceren. En aio's bij metalen (telematica krijgt geen aio's) moeten een geheimhoudingscontract tekenen.
Polymeren en voedselwetenschappen krijgen een meer academisch werkklimaat, met hoogstens uitstel van publicatie voorafgaand aan patentering. En ook in een ander opzicht blijven deze instituten dichter bij de universiteit. De meeste onderzoekers blijven er verbonden aan de universiteit of een bestaand onderzoeksinstituut. Nieuw personeel krijgt er in principe een tijdelijk contract. Mocht de overheid over vijf jaar besluiten de subsidie in te trekken, dan zijn deze twee instituten dus vrij eenvoudig op te heffen. Het personeel vertrekt, of kan terug naar zijn oude baan.
Telematica en metalen maken zich ook op dit punt meer los van de universiteit. Telematica krijgt wel gedetacheerde onderzoekers van de universiteit, maar nieuw personeel krijgt er een contract voor onbepaalde tijd. Dat laatste geldt ook voor het metalen-instituut, dat aan het eind van dit jaar 80 procent van zijn personeel volledig in eigen dienst wil hebben.
