Zitten er scheurtjes of scheuren in het poldermodel?
'Daar is volgens mij nog geen sprake van. De verdeling van schaarse middelen leidt tot echte conflicten. De onderhandelaars zoeken de publiciteit om bij wijze van spreken via de buitenband extra druk te zetten op de onderhandelingen.
'Ook bij CAO-onderhandelingen zie je dit verschijnsel. De gesprekpartners geven aan dat ze er niet uitkomen, of doen net alsof. Ze maken hun standpunten publiekelijk bekend terwijl er volop doorgepraat wordt. Het poldermodel faalt pas echt wanneer men uiteindelijk niet tot een oplossing komt. En zover is het nog niet.
'Wel kan je zeggen dat het overleg duidelijk is verscherpt. Het gaat moeilijker dan in het verleden. Het geïdealiseerde beeld heeft, hier en in het buitenland, postgevat dat het poldermodel automatisch tot consensus leidt. Maar zo eenvoudig is het niet. Het openbare gekissebis geeft aan dat het om echte belangentegenstellingen en conflicten gaat.'
In het buitenland wordt bewonderend naar het poldermodel gekeken, en we exporteren het met trots. Kunnen we dat in de toekomst nog blijven doen?
'Jazeker. Door te kijken hoe het nu gaat kan men in het buitenland meteen zien dat het geen ideale, gemakkelijke weg is. Door de huidige onderhandelingen wordt het poldermodel weer tot redelijke proporties teruggebracht. Het is een illusie te denken dat in het poldermodel geen strijd geleverd hoeft te worden.'
Maar de tijd dat Nederland rustig profiteerde van het poldermodel is voorbij?
'De succesvolle overlegstructuren in Nederland in combinatie met de economische meewind hebben ons de laatste jaren geen windeieren gelegd. De economische meewind keert zich nu een beetje tegen het systeem. De jarenlange terughoudende rol van de werknemers lijkt voorbij. Zij gaan nu, heel begrijpelijk en terecht, op hun strepen staan en willen meeprofiteren van de bereikte welvaart. De topsalarissen van managers worden niet langer zonder slag of stoot gepikt.
'Maar het poldermodel is niet teneinde. Het hoort tot de culturele basis van Nederland en heeft zijn oorsprong in de waterschappen - een politieke structuur die zelfs ouder is dan die van de gemeenten. Nederlanders weten al heel lang dat in de strijd tegen het water ondanks meningsverschillen een gezamenlijke oplossing gevonden mòet worden. Dat verdwijnt niet zomaar.'
