Criminaliteit, milieu en veel geld. De Europese verkiezingen zijn best belangrijk maar de kiezer heeft er bar weinig belangstelling voor. 'Het zijn second order elections zoals dat in ons vakjargon heet. Zeg maar: een slap aftreksel,' aldus prof. dr. Jacques Thomassen van Bestuurskunde.
Is er een hoofdreden te noemen waarom mensen Europa zo onbelangrijk vinden?
'Uit onderzoek blijkt dat mensen zich heel goed bewust zijn dat sommige vraagstukken grensoverschrijdend zijn en om een internationale aanpak vragen. Milieu, criminaliteit en economie worden daarbij vaak genoemd. Respondenten geven zelfs aan eerder meer dan minder zaken in Europees verband te willen regelen.'
Maar toch spreken de verkiezingen niet aan.
'Dat komt omdat aan de belangrijkste randvoorwaarde voor succesvolle verkiezingen niet is voldaan. Dat is de machtsvraag. Verkiezingen bepalen gewoonlijk welke partijen in de regering komen. Maar zo'n verband is in Europa volledig afwezig, en dus is geen sprake van een regering en een oppositie. Voor dergelijke verkiezingen lopen burgers niet warm. In het vakjargon heten zulk soort verkiezingen dan ook second order elections. Zeg maar een slap aftreksel van verkiezingen die er echt toe doen.'
Zijn er vanuit uw vakgebied concrete ideeÙn om dat competitie-element te verbeteren?
'Een mogelijkheid is om de voorzitter van de Europese Commissie rechtstreeks te laten kiezen. Kiezers kunnen zich dan identificeren met personen, zodat de verkiezingen een duidelijk gezicht krijgen. Verder kun je er een parlementair stelsel van maken door het Europese parlement rechtstreeks de leden van de Europese Commissie te laten kiezen.
'Beide voorstellen kunnen een positief effect op de opkomst hebben maar ze betekenen tegelijkertijd een grotere legitimiteit en daardoor meer macht voor de Commissie. Hierdoor treedt onherroepelijk een machtsverschuiving richting Europa op. De meeste landen zullen die macht niet willen afstaan. Ik geloof niet zo in voorstellen die in deze lijn liggen.'
Waar gelooft u wel in?
'Eerlijk gezegd ben ik behoorlijk pessimistisch. Een goede opkomstkan niet zonder een verschuiving van de macht. Maar de meeste landen willen absoluut geen machtsverschuiving naar een Europees Centrum. Dat is het fundamentele dilemma van Europa en de oplossing zie ik nog niet voor me. Het zal hoe dan ook een kwestie van lange adem zijn.'
