'Zonder chauffeurs komen we niet verder op de digitale snelweg,' waarschuwt onderzoeksbureau Price Waterhouse Coopers in een rapport voor het ministerie van Economische Zaken. Jaarlijks zijn er twee keer zo veel nieuwe automatiseerders nodig als er afstuderen. Het aantal studenten groeit wel iets, maar het aantal banen groeit veel harder.
Het tekort betekent een ramp voor de Nederlandse economie. Nederland raakt achterop in de wereld van computers en internet, de informatie- en communicatietechnologie, kortweg ICT. 'In de ICT overleven alleen de koplopers. Als er niet snel mensen bijkomen, dan kunnen we het wel vergeten', waarschuwt rector Martin Rem van de TU Eindhoven.
Als voorbeeld noemt Rem de markt voor embedded software. Dat is de software die zit ingebakken in bijvoorbeeld kopieerapparaten en televisies. Een belangrijke markt: 20 tot 25 procent van de kostprijs van die apparaten zit in de software. Nederland doet nu nog mee. 'Maar,' zo waarschuwt de rector, 'als we niet uitkijken dan zijn we die marktpositie zo kwijt."
De gevolgen beperken zich niet tot de ICT-sector. 'Nederland is een handelsland. Zonder goede ICT kun je daar wel mee ophouden,' stelt Rem. De dienstverlening van banken is zo goed als volledig afhankelijk van goede automatisering. Ook simpele boekwinkels en platenzaken hebben nu al grote Amerikaanse concurrenten als Amazon.com en CD-Now.
Rem is één van de topmannen uit onderwijs en bedrijfsleven die door de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs zijn uitgenodigd om een oplossing te bedenken voor de schaarste aan de ICT'ers. Hij bevindt zich in goed gezelschap. Lid van de zogeheten taskforce werken aan ICT, zoals de denktank heet, zijn onder meer Rem's collega Van Vught van de Universiteit Twente en Roel Pieper, (nu nog) executive vice president van Philips. Voorzitter is scheidend topman Risseeuw van Getronics.
Rem vindt het niet erg dat het tekort op korte termijn verder oploopt. 'Het probleem is blijkbaar nog niet groot genoeg.' Hij verwacht dat het aanbod wel aantrekt als bedrijven hogere salarissen gaan bieden. En dat doen ze alleen als de nood hoog genoeg is. 'Leerlingen die nu hun eindexamen halen, hebben nog het gevoel dat ze met rechten of economie op zak ook een goede baan kunnen krijgen. Maar die studies zijn een stuk makkelijker. Als de lonen in de ICT verder omhoog gaan, dan komen ze wèl.'
Frans van Vught, rector van de Universiteit Twente, is het niet eens met zijn collega. 'Het is gevaarlijk om nog langer te wachten voor we daadwerkelijk ingrijpen. Als je wacht tot de krapte nog groter wordt, verspelen we kansen die we niet meer terugkrijgen. Nu al kan Nederland te weinig initiatieven nemen. Dat gaat ons parten spelen.'
Hij krijgt bijval van werkgeversvertegenwoordiger Arie Kraaijeveld. Die is behalve lid van de taskforce ook voorzitter van de stichtin Axis, die meer studenten naar de techniek wil lokken. Hoger loon trekt niemand meer over de streep, zo verwacht hij. 'De lonen in de ICT lopen niet achter bij de rest. Integendeel, ICT'ers worden al uitstekend betaald.'
Volgens Kraaijeveld moet er iets veranderen in het onderwijs: er moeten combinatie van werken en leren komen. 'We houden mensen te lang op school. Onderwijsinstellingen vinden het niet prettig om te horen, maar ik zie liever dat ze minder onderwijs geven, zodat studenten de tijd hebben om tewerken. Vier dagen werken, één dag studie. De meeste studenten hebben toch al een bijbaantje. Alleen sluit die vaak niet aan bij hun studie.'
Ook Van Vught lijkt het een goed idee om studenten al tijdens hun studie met het bedrijfsleven in contact te brengen. Hij kan zich wel voorstellen dat zijn universiteit meer gaat samenwerken met bedrijven. 'Een bedrijf als KPN zou een student kunnen betalen voor een onderzoek dat verder gaat dan het curriculum.'
De ICT heeft ook dringend behoefte aan een nieuw imago, vindt Van Vught. 'Als kinderen op de middelbare school een studie moeten kiezen dan hoor je er maar weinig die dol zijn op wiskunde en machines. Het is veel vaker: `Ik wil iets doen met mensen.' Daarbij denken ze nooit aan de ICT. We moeten die kinderen duidelijk maken dat ICT weinig van doen heeft met wiskunde en techniek. Zeker niet in de toegepaste hoek, waar de studie is gecombineerd met medische of economische aspecten.'
