De Universiteit Twente is naarstig doende de voorwaarden te creëren voor een medisch-technologische pijler. Uw benoeming lijkt een stap in de goede richting. Onderkent u het strategische belang voor de UT?
Bijker: 'Jazeker. Mijn belangrijkste reden om de leerstoel te aanvaarden is om een bijdrage te leveren aan de samenwerking tussen de universiteit en het ziekenhuis. Het klinkt wat eigenwijs, maar voor mijn status hoef ik geloof ik niet nog eens hoogleraar te worden. Natuurlijk ben ik blij met m'n benoeming, ik ben er zelfs trots op. Maar ik heb ja gezegd omdat ik tussen beide instellingen een brug wil bouwen.'
'Voor de UT is zo'n link strategisch belangrijk, maar dat geldt ook voor het MST. Als je op een goede manier de belangen van instituten en hun klanten kunt verbinden - in dit geval studenten van de UT en patinten van het MST - mag je dat gerust een 'strategie' noemen.'
Aan welke gezamenlijke belangen denkt u?
'Interessant voor beide partners is natuurlijk de mogelijkheid tot toegepast onderzoek in het ziekenhuis. Ik heb hierover gesproken met Jan Feijen, de directeur van het Biomedisch Technologisch Instituut - zijn groep en hij zijn bezig met hoogwaardige medische techniek. De gesprekken zijn serieus, maar concrete plannen bestaan er nog niet.'
'Verder vind ik het Ziekenhuis van de Toekomst een belangwekkende discussie. Je kunt geen tijdschrift openslaan of er wordt wel iets over geroepen. Ik vind dat ziekenhuizen straks moeten beginnen bij de zorgvraag. Aanbodgerelateerde zorginstellingen zijn niet meer van deze tijd, de vraag van de patiënt moet centraal komen te staan. Mijn onderzoek zal hierop gericht zijn: hoe moet het Ziekenhuis van de Toekomst eruit gaan zien?'
'De uitkomst vind ik belangrijk voor het MST. We hebben namelijk serieuze bouwplannen. Zoals bekend zitten we momenteel op twee locaties die verbonden zijn door een enorme loopbrug. Een mooi symbool van een geslaagde fusie, maar in het dagelijks gebruik nogal onhandig. Daarom willen we onze activiteiten concentreren op één locatie.'
'Nieuwbouw is te duur, dat kost een half miljard gulden. Verbouwen scheelt de helft. Of dat doorgaat hangt af van de gemeente Enschede, die moet onze plannen goedkeuren. De uitkomsten van zo'n Ziekenhuis van de Toekomst-project kan ons extra argumentatie verschaffen.'
Hoe ziet u de rol van een Twentse medisch-georiënteerde faculteit in het veld van geneeskundeopleidingen in Nederland?
'Welnu, van een echte geneeskundefaculteit zal het niet komen, daarover is iedereen het wel eens. Niettemin blijkt uit inventarisaties dat er aan de UT op medisch en aanverwant gebied een heleboel gebeurt. Alleen op verschillende plaatsen. Het is te versnipperd, het zijn brokstukken. Breng zebijelkaar, en geef het smoel. Dat vind ik verstandige taal.'
De Leidse emeritus-hoogleraar Zwaveling hamert op een Twents zorgnetwerk. Actoren als het Roessingh, het MST, het Psychiatrisch Ziekenhuis, en eventueel Amicon zouden samen sterker zijn. Spin in het web zou de UT moeten worden. Hoe ziet u die clustering? Weegt ze op tegen wat er in de randstad gebeurt?
'Ik ga niet bestrijden wat meneer Zwaveling zegt, want ik heb zijn rapport nog niet. Ik ga even af op wat ik gehoord heb in de wandelgangen.'
'Welnu, er ligt een nuance. Elke grote stad heeft natuurlijk revalidatiecentra, psychiatrische en algemene ziekenhuizen, en een universiteit. De combinatie op zich is dus uniek noch bijzonder.'
'Maar Twente míst natuurlijk iets. We hebben geen medische faculteit, we hebben geen academisch ziekenhuis. Het bedje is niet gespreid. In steden waar een Academisch Ziekenhuis staat, compleet met medische faculteit, gaat alles vanzelf. Wij moeten ervoor knokken, hebben iets te compenseren. Dat vereist meer ondernemersgeest, maar pakt op termijn waarschijnlijk gunstig uit.
'Het netwerk sluit zich ondertussen. Iedereen zoekt contact met iedereen, en de UT speelt inderdaad een centrale rol. Wie zitten hier nu? Je had Silvold, de oud-Roessinghdirecteur, jarenlang hoogleraar aan de UT geweest. Je hebt Kraan, opleider van het Psychiatrisch Ziekenhuis, ook professor. Een aantal specialisten van ons, Vierhout en Rasker. En u mag mij aan dat rijtje toevoegen. Zorgaanbieders willen iets met de UT, en andersom.'
Is er in ziekenhuizen vraag naar de zorgmanagers die hier straks zullen worden opgeleid?
'Gezondheidszorg heeft behoefte aan goede managers. En het vinden van goede managers is overal een probleem, en ook hier. Dat betekent voor ons bijvoorbeeld dat we moeten toestaan dat onze managers zeer diverse achtergronden kennen. Onze clusters worden geleid door verpleegkundige, door academici uit verschillende disciplines, fysiotherapeuten, en mensen uit de onderwijswereld. Lukt allemaal wel, maar de groep is heterogeen en hanteert verschillende denkwijzen. Krijg dat maar eens op één lijn.'
'Het zou mooi zijn als je a. voldoende toevoer had van verstandig opgeleide managers, en b. als ze ook nog eens dezelfde taal zouden spreken. Toevallig zit ik zelf in de curriculumcommissie, en daar heb ik een dik jaar geleden gezegd: 'Je moet geen halve dokters gaan opleiden, je moet studenten een vak aanreiken, professionals van ze maken. Binnen geneeskunde en management is dat vak: zorgen dat ingenieurs een gezondheidszorgorganisatie goed kunnen runnen.'
Een medisch ingenieur, dat lijkt een noviteit in Nederland.
'Bestaat volgens mij nog niet, nee. Maar pas op, de term suggereert dat zo'n ingenieur therapeutisch werkt. Dat is onjuist, die indruk moeten we niet wekken. Zo iemand draagt niet bij aan het primaire proces, het beter maken van mensen. Het is iemand die organiseert rondom de specialist. En dat is toch wel wat anders.'
Zelf bent u van huis uit geen medicus. Wat gaat u de Enschedese studenten leren?
'De medische wereld verandert razendsnel. Patiënten vragen andere dingen dan ze vroeger deden. Ze zijn mondiger geworden, bundelen hun krachten. De overheid wijzigt de spelregels voortdurend. De technologie wordt beter,maar vaak ook duurder. Tegelijkertijd heb je te maken met krappere budgetten.'
'Het is van belang dat het management op dit alles adequaat reageert. Meestal initieert de buitenwereld die veranderingen. Dat leidt tot spanningen, want een grote bak met geld werkt makkelijker dan een overheid die zegt: 'We draaien de schroeven strakker aan.' Toch moeten managers in zorginstellingen lol in hun werk houden en nieuwe mogelijkheden een faire kans geven. Daar wil ik ze op toerusten.'
Henk Bijker
