Voor het eerst in de geschiedenis kunnen hogescholen en universiteiten hun eigen cao afsluiten. En meteen gaat het goed fout, want zowel in het hbo als in het wo zijn acties op komst.
Van meet af aan lopen de onderhandelingen stroef. Cao's gaan over geld en als er iets is waar het hoger onderwijs na jaren van bezuinigen gebrek aan heeft, dan is het dat wel. De universiteiten en hogescholen benadrukken dat ook voortdurend. Ze wijzen op de afgelopen magere jaren en op de 300 miljoen (universiteiten) en de 175 miljoen gulden (hogescholen) die er de komende tijd nog aan bezuinigingen op hun bordje ligt.
Wat ook niet helpt, is dat minister Hermans zijn hand op de knip houdt. Sloot hij eerder een zuinige cao af met het voortgezet onderwijs, voor de beide cao's in het hoger onderwijs heeft hij evenmin veel over. De werkgevers, verenigd in de VSNU en de HBO-raad, roepen tenminste bij voortduring
dat zij van Hermans maar weinig geld hebben gekregen.
Toch gedragen de universiteiten en de hogescholen zich niet naar hun kleine portemonnee. Ze willen hun debuut als werkgever aangrijpen om de cao's meteen maar flink te verbouwen. Zo willen de universiteiten de beschermde ambtenarenstatus van hun personeel afschaffen. Het personeel kan dan sneller een andere functie krijgen. En ook de hogescholen willen de regels voor aanstelling en ontslag minder `dichtgetimmerd' hebben.
Opvallend is dat de vakbonden zich betrekkelijk soepel opstellen. Zowel in het hbo als in het wo zijn deze moderniseringen bespreekbaar en dus niet langer taboe. 'Maar daar moet een goed loonbod tegenover staan', verwoordt Peter Wiechmann van de AbvaKabo het algemene standpunt van de vakbeweging. Onredelijk is die eis niet, want het personeel heeft net zulke magere jaren achter de rug als de werkgevers.
Zeker nu het de Nederlandse economie al zo lang goed gaat, willen de bonden er geld bij.
En daar wringt de schoen. Want dat hebben de werkgevers er toch niet voor over. Ze houden vol geen geld te hebben om in te gaan op de eisen van de bonden. Overtuigend lijkt dat standpunt niet, want zonder geld waren ze vast niet aan dit avontuur begonnen. Dan hadden ze rustig toegekeken hoe
minister Hermans dit varkentje zou wassen.
De werkgevers kiezen voor de harde aanpak. Zij laten zich niet intimideren door het ultimatum van de bonden. 'We zullen er naar kijken', reageert werkgeversonderhandelaar Theo Peperkamp laconiek. Hij is ervan overtuigd dat de bonden zullen bijdraaien. Peperkamp verwijst naar de cao die minister Peper van Binnenlandse Zaken vorige week voor rijksambtenaren afsloot: die krijgen er in twaalf maanden 2,9 procent loon bij, met een eindejaarsuitkering van 0,8 procent. 'Vergelijk dat eens met wat de bonden van ons vragen. Echt, dat is niet haalbaar.'
Maar ook de bonden graven zich in. Zowel in het hbo als in het wo worden acties voorbereid, waarvoor de bereidheid groot lijk. Wie tenslotte in een rondje langs de universiteiten in nauwelijks een halve week 4500 handtekeningen kan verzamelen - ruim tien procent van de werknemers - weet zich verzekert van veel steun. Er is geen reden om aan te nemen dat in het hbo
anders is, waarmee het aantal potentiële stakers op zo'n 90.000 mensen komt.
Wie debuteert als werkgever moet daar toch onrustig van worden. Zo niet de VSNU en de HBO-raad. Want als de bonden niet bijdraaien, zo laat Peperkamp weten, dan gaat het feest gewoon niet door. 'Dan maar geen cao. Dat kan best, kijk maar naar de ict-branche.' Wie zich zo opstelt, lijkt niet uit op een compromis. Het worden dus nog spannende tijden.
