Door de oorlogshandelingen in Joegoslavië is in Kosovo een grote vluchtelingenstroom op gang gekomen. De Seriërs zouden op grote schaal gruwelijkheden plegen tegen de Albanezen. Ir. Kees Wiebering (CTIT, Informatica) werkt vanaf begin 1995 mee in een project van Pax Christi dat Serviërs en Albenezen dichter bij elkaar brengt. 'Mijn verhaal gaat over mensen en niet over grote politieke beslissingen', zegt Wiebering.
Maakt u zich ernstig zorgen om de mensen die u in Kosovo kent? Is er nog steeds contact?
'Ik maak me inderdaad ernstig zorgen. Er is contact via de telefoon. Afgelopen weekeinde heb ik diverse keren naar Pristina gebeld om te horen hoe het met mijn kennissen is. Eén heb ik er maar aan de telefoon gehad, en het gesprek was bepaald niet vrolijk. Het ging over de branden in de stad, de paramilitaire eskaders die er rondlopen, het komende gebrek aan water en eten, en de onzekerheid van wat komen gaat. Het bellen steekt hen wel een hart onder de riem, maar zelf word je erdoor verscheurd. Het ergste gevoel is wanneer na een aantal vergeefse pogingen de telefoon eindelijk overgaat, en er wordt vervolgens niet opgenomen. En dan is er nog de berichtgeving over de executies van kopstukken. Ik ken ze bijna allemaal persoonlijk; niet heel erg goed, maar toch. Ik verwacht binnenkort soortgelijke berichten over mensen die ik werkelijk goed ken.'
In hoeverre zijn de Kosovaren gebaat bij de manier waarop de Navo nu heeft ingegrepen?
'Niet, denk ik. De actie heeft gezorgd dat het conflict enorm is geëscaleerd. Zowel organisaties van Serviërs als van Albanezen gaan eraan kapot, en dan heb ik het nog niet eens over de mensen zelf. Gematigde stemmen in Belgrado en andere steden zijn de mond gesnoerd. Servische jongeren die zich hebben ingezet voor gematigde oplossingen en dialoog, worden nu opgeroepen voor actieve dienst en duiken onder. Voor de Albanezen is het nog een paar graden erger: de actieve mensen zijn bekend en worden nu als eerste vervolgd.'
Het algemene beeld bestaat dat er snel iets in de situatie in Kosovo moest veranderen. Waren er andere 'acties' denkbaar geweest?
'Bommen lossen niets op. Zeker wanneer ze niet begeleid worden met acties van grondtroepen. Nu is het effect vooral dat Milosevic nog steviger in het zadel komt te zitten, en dat zich een humanitaire ramp afspeelt.
'Milosevic is door de internationale gemeenschap telkens als gesprekspartner behandeld, terwijl het bloed van zijn handen druipt. Ik denk dat de Navo het effect heeft onderschat van de Servische nationaal/culturele achtergrond waarin een nederlaag wordt geportretteerd als nationale heroiek. Dat wordt steeds gedaan met de befaamde slag om Kosovo Polje in 1389. En nu gebeurt hetzelfde met het Navo-optreden. Milosevic zal zich eerder doodvechten dan stoppen.
'Het is moeilijk om een alternatief te zien maar ik denk dat diplomatieke middelen nog niet uitgeput waren: creatiever omgaan met sancties (die bijvoorbeeld alleen de Servische regeringsfunctionarissen en paramilitairen raken); een aanklacht van Milosovic en de zijnen bij het Tribunaal voor de Oorlogsmisdaden; een betere ondersteuning van de vrije media in Servië. En wellicht dan een UN vredesmacht die de partijen scheidt, en zowel de Albanese vrijheidsstrijders als de Servische paramilitairen aan banden legt.'
Betekent de oorlog het einde van het Pax Christi-project in Kosovo?
'Het project heeft goede contacten tot stand gebracht tussen jongeren die actief zijn in de politiek en in NGO's. Het is de vraag of er wel mensen of organisaties overblijven. Er zijn nu denkelijk geen organisaties meer in Kosovo die als gesprekspartner kunnen dienen. Veel van de contacten zullen weer van de grond af opgebouwd moeten worden ... Met vaak nieuwe mensen omdat velen het niet zullen overleven.'
