Van Agt hield op uitnodiging van Studium Generale een gloedvol betoog voor de Palestijnse zaak. Een opmerkelijke ommezwaai van de man die in 1982 de slachtpartij in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatila nog probeerde te verdedigen. `Ik ben stom geweest', zegt Van Agt nu over zijn kritiekloze pro-Israël houding in het verleden. `We dachten toen: wat Israël doet is welgedaan. Pas later ben ik aan de weet gekomen dat de zaak anders in elkaar zat en dat ik mezelf schromelijk vergist had.'
De Israëlische bezetting van Palestijns gebied is onbetwistbaar wederrechtelijk, betoogt Van Agt. En niet alleen de bezetting, ook de bouw van nederzettingen in bezet gebied is `dubbel en dwars' strijdig met het internationaal recht. `En het ergste is dat deze nederzettingen de vorming van een levensvatbare Palestijnse staat nagenoeg onmogelijk maken.' Hij citeert met instemming de Israëlische hoogleraar Tanya Reinhart (Universiteit Utrecht en Tel Aviv University), die zegt dat de politiek van de Israëlische regering gericht is op het verbrokkelen van Palestijns land en die Gaza `één grote openluchtgevangenis' noemt.
De fragmentatie van Palestijns gebied is `het ernstigste bezwaar dat ik u vanavond zal presenteren', zegt Van Agt. De opgeworpen controleposten en blokkades zorgen ervoor dat Palestina, toch al sterk versnipperd, `feitelijk verknipt' is tot tientallen kleine stukjes land. Een gezonde Palestijnse economie is daardoor onmogelijk.
Vreedzaam verzet baat niet, zegt Van Agt, omdat Israël alle uitspraken en resoluties gewoon naast zich neerlegt. Het Internationaal Strafhof, bijvoorbeeld, verklaarde de bouw van de muur tussen de Westelijke Jordaanoever en Israëlisch gebied onrechtmatig. Het hof verplichtte Israël de aanleg stil te leggen, het reeds gebouwde gedeelte af te breken en de benadeelde Palestijnen schadeloos te stellen. Maar er gebeurde niets. Een resolutie waarin de VN zich achter de uitspraken van het hof schaarde, leverde evenmin iets op. Van Agt: `Israël zei meteen dat ze zich niets van de uitspraak aan zouden trekken. En ja, de bouw gaat gewoon door. En hier zeg ik, terwijl ik mijn emoties maar net kan beteugelen, dit is een schandalig onrecht en de hele wereld doet niets. Daar kan ik niet mee leven.'
Van Agt lijkt kritische vragen voor te willen zijn door de Palestijnse zelfmoordaanslagen te veroordelen. `Voor zover die binnen Israël plaatsvinden, vind ik die zonder enig voorbehoud verfoeilijk. Een forse aantekening in de marge: die verfoeilijke gewelddaden zijn niet los te zien van de context.' Gewelddadig verzet tegen Israël weigert hij als terrorisme af te doen. `Dat is geweld als verzet tegen een bezetting. Dat is geen terrorisme, dat is een vrijheidsstrijd.'
Kritiek op Israël, zo heeft Van Agt aan den lijve ondervonden, wordt al snel gelijkgesteld met antisemitisme. Hij noemt die kwalificatie `kwalijk' en `totaal misplaatst', maar wijst op de effectiviteit ervan. `De dreiging om als antisemiet gebrandmerkt te worden, schrikt veel mensen zo af dat ze hun kritiek voor zich houden. Die dreiging werkt, maar niet bij mij.'
Volgens Van Agt betalen de Palestijnen de prijs voor `onze' misdaden tegen de joden in de Tweede Wereldoorlog. `Is dat eerlijk? Nee, helemaal niet. Dat is hoogst onrechtvaardig.' Hij vindt dat Europa al het mogelijke moet doen om een rechtvaardige vrede in Palestina te realiseren. `Als we niets doen, wordt er opnieuw een hoofdstuk van mega-injustice toegevoegd aan de geschiedenisboekjes met Israël en de Verenigde Staten als hoofdschuldigen en Europa als beschaamde medeplichtige.'
Een oplossing? Cynisch genoeg lijkt die er niet te zijn. Van Agt ziet als enige mogelijkheid één staat, waarin beide volkeren naast elkaar leven, met dezelfde rechten en plichten. Een soort tweede Zuid-Afrika. `Maar dat zullen de Israëli's nooit aanvaarden, vanwege de grote demografische dreiging die daarvan uitgaat.' Alleen de Verenigde Staten zijn in staat een oplossing te verzinnen en af te dwingen. `Maar wie is daartoe bereid? Níét de Verenigde Staten.'
Oud-premier Dries van Agt praat na afloop van zijn betoog na met enkele bezoekers. (Foto: Maurits Diephuis)
