Met de lezingen, drie stuks in totaal, hoopt Driessen een `inhoudelijk, afstandelijk debat' te starten. De Delftse universiteitshoogleraar Cees Dekker, natuurkundige en vurig pleitbezorger van intelligent design (een stroming die in de natuur sporen ziet van een intelligent ontwerp) trapt dinsdag 27 februari af. Dekker is één van de auteurs van het boek `Schitterend ongeluk of sporen van ontwerp?', dat in 2005 verscheen en probeert een antwoord te geven op de vraag of er sprake is van ontwerp of toeval. Volkskrant-columnist en hoogleraar ontwikkelingsgenetica Ronald Plasterk fakkelde het boek tot de grond af. `Het is slordig, ondoordacht en onwaarachtig, serieuze wetenschappers onwaardig.' De recensie in het weekblad van de TU Delft was zo mogelijk nog harder: `Helaas slaat het boek nog geen deuk in een pakje boter.'
Intelligent design vindt zijn oorsprong in het Amerikaanse creationisme, al gaat deze laatste veel verder. Aanhangers van ID aanvaarden de evolutietheorie, maar zeggen tegelijkertijd: niet alles valt hiermee te verklaren. Dat is meteen het verschil met zogenaamde creationisten, die de evolutietheorie domweg afwijzen. `Daar sta ik zeker niet achter', zegt Driessen. `Ik vind het gevaarlijk wanneer theologen zich gaan bezighouden met natuurwetenschappen. Andersom ook trouwens.'
Volgens Driessen is er sprake van een `conflict tussen wereldbeelden' en barst de discussie los wanneer de wetenschapper naar de laatste oorzaak zoekt van de experimenteel waargenomen complexiteit. Met die vraagstelling, betoogt hij, verandert ook het wetenschapsgebied. `Biologie wordt meta-biologie of anders gezegd: filosofie. Dit niveau kent zijn eigen begrippen, technieken en denksystemen die weliswaar door biologen en andere wetenschappers worden gebruikt, maar waarvan zich niet ieder expliciet rekenschap geeft.'
Op dat niveau, zegt Driessen, zijn er uiteindelijk twee grote stromingen: er is sprake van toeval of er is sprake van een ontwerp. `Beide houdingen zijn persoonlijke keuzes die intelligente mensen maken op basis van hun beschikbare kennis.' Met andere woorden: toeval of ontwerp, voor geen van beiden bestaat enig bewijs en geen van de twee is daarom meer `waar'. Driessen: `Zeggen: mijn wereldbeeld is het enige juiste, is een dictatuur van gedachten.'
Driessen wijst erop dat in de natuurwetenschappen niet alleen wetenschappelijke principes gelden. `Er wordt ook veel gebruik gemaakt van filosofie. Eén voorbeeld is het principe van geen tegenspraak: iets kan niet tegelijkertijd wit én zwart zijn. Dat mag je stellen - zonder dit principe kun je ook net zo goed ophouden met wetenschap - maar maak dat wel duidelijk. Wat zijn jouw axioma's bij een bepaalde conclusie? Maak die duidelijk, zodat mensen kunnen zien wanneer je de natuurwetenschappen verlaat en de filosofie binnengaat.' Met de lezingencyclus wil Driessen het debat op gang helpen. Want: `De keuze die gemaakt wordt, is niet altijd rationeel.'
Driessen hoopt ook dat zich studenten melden die dit onderwerp systematischer willen bestuderen. `In het woord `universiteit' zit de term `universeel' verscholen. Mijn ideaal is dat naast een goede vakinhoudelijke en wetenschappelijke opleiding studenten ook een visie ontwikkelen over de inbedding daarvan in het grote geheel. Want wil je die discussies kunnen voeren, dan moet je beschikken over training en kennis. Anders blijft het bij gepraat. Een keuze gebaseerd op onkunde is een foute keuze; er wordt te gauw met kreten gegooid.'
De Leidse hoogleraar natuurkunde Gerard Nienhuis neemt op 12 maart de tweede lezing voor zijn rekening. Julion Schins, oud-medewerker van de UT en tegenwoordig docent op de TU Delft op 26 maart de derde. Dekker, Nienhuis en Schins delen de opvatting dat wetenschap volop ruimte laat voor religie. Alle lezingen vinden plaats in Waaier drie en beginnen om 19.30 uur.
