Ook beelden moet je leren lezen

Op het gebied van beeld zijn we eigenlijk nog een soort analfabeten, vinden Piet Kommers en Sjoerd de Vries, docenten bij de vakgroep media, communicatie en organisatie. Vandaar dat de heren een nieuw vak door de opleidingscommissie loodsten, dat in samenwerking met de opleiding kunst en techniek van Saxion Hogescholen wordt verzorgd.

Kommers: `Jongeren communiceren steeds meer via sms en msn, in zo kort mogelijke teksten. Icons en fotootjes spelen daarin een grote rol. Zo afficheren jongeren zich. Wie ben ik, wie wil ik zijn?' De Vries: `Maar ook in bijvoorbeeld overheidscommunicatie speelt beeld een steeds grotere rol. Een vuurwerkspotje draaide vroeger vooral om een slogan, nu is het een indringend beeld van afgerukte vingers. En ook bedrijven richten zich in hun marketing steeds meer op het visuele. Of neem wetenschapscommunicatie. Dat gaat nu nog voornamelijk via artikelen in vakbladen, maar straks zullen wetenschappers hun onderzoek presenteren via korte video's of door middel van een virtueel lab waar iedereen kan binnenstappen.'

Hoewel beeld als drager van informatie al jaren in opkomst is, wordt niet geleerd hoe we ermee om moeten gaan. Kommers: `We moeten beelden als taal gaan begrijpen en er handig in worden.' Tekst wordt wél als belangrijk gezien, dat wordt kinderen scherp aangeleerd. Kommers: `Het getuigt van eruditie als je foutloos kunt spellen, maar dat geldt ook voor visuele geletterdheid.' Zijn collega: `We hebben allerlei regels met elkaar afgesproken over d's en t's. Ook aan beelden zouden we criteria kunnen stellen.'

De Vries verwijst naar het boek `Het zijn net mensen' van Joris Luyendijk. Daarin toont deze journalist aan de hand van zijn correspondentschap in het Midden-Oosten hoe er gemanipuleerd wordt met beelden die we op het journaal te zien krijgen. `Moeten we onze kinderen niet leren om dat te herkennen, net zoals we ze leren hoe ze een woord moeten spellen? Dat ze leren om de beelden te lezen en op waarde te schatten.'

Kommers toont een foto van een Japans meisje, in de armen van een man. `Wat zien we nou echt op deze foto?' vraagt hij. `We zien een meisje in een feestelijke kimono. Ze lijkt blij, maar het is duidelijk dat ze ziek is.' De docent vertelt dat het meisje, dat op de foto wordt vastgehouden door haar vader, één van de slachtoffers uit het Japanse Minamata is, waar bewoners massaal ziek werden door ernstig vervuild zeewater. Waarom is dit beeld van belang? Kommers: `Deze foto laat zien dat beeldtaal niet vanzelf gaat, je moet leren om te kijken. Wat zijn de objectieve elementen die verklappen waar het over gaat? Ook moet je nieuwsgierig zijn bij de dingen die je ziet en niet begrijpt, een open houding aannemen. Deze foto gaat over de gevolgen van vervuiling en haar diepgaande maatschappelijke effecten. Het is dus van groot belang om beeld in het juiste perspectief te plaatsen.'

Het keuzevak is bedoeld voor studenten TCW, onderwijskunde en psychologie van de faculteit Gedragswetenschappen, maar ook voor studenten van andere faculteiten die meer van beelden willen weten. Samen met de deelnemers van Saxion zullen de UT-ers visualisaties en filmpjes maken en daarmee experimenteren. Welke beelden roepen welke effecten bij het publiek op als het gaat om voorstellingsvermogen en realiteitsbesef? En wat kunnen mediamakers daarvan leren?

Eigenlijk gaan we daarmee terug in de tijd zeggen de twee docenten. `Van oudsher communiceren mensen via iconen en schilderingen. Wij moeten die symbolen en metaforen opnieuw leren herkennen.'

Meer informatie over het vak op www.rinc.nl