Zijn kamer in de Zuidhorst ligt bezaaid met rode, witte en groene ballonnen. Een welkomstgrapje van de vakgroep. `De rode en witte ballonnen moeten bloedcellen voorstellen', vertelt Terstappen. `De groene zijn kankercellen.' Gelukkig is die kleur in minderheid.
De ballonnen staan symbool voor het vakgebied van Terstappen: medische celbiologie. Binnen de nieuwe leerstoel houdt hij zich bezig met onderzoek op het gebied van kankertherapie en -diagnose. De focus ligt op ontwikkeling van identificatiemethoden van circulerende kankercellen, celkarakterisering en celmanipulatie. De hoogleraar volgde een opleiding geneeskunde in Groningen en liep daarna, begin jaren tachtig, co-schappen in het Medisch Spectrum Twente. UT-hoogleraar Jan Greve zocht in die tijd contact met het MST, omdat hij samenwerking wilde op het gebied van biofysica. `Ik werkte toen op de afdeling hematologie en was erg geïnteresseerd in celdifferentiatie', vertelt Terstappen. `Daar heb ik me de eerste tien jaar van mijn carrière mee bezig gehouden: hoe ontwikkelen cellen zich en hoe kan je dat bepalen?' Hij besloot een promotie te doen bij de vakgroep van Greve, biofysiche technieken, en rondde die in 1988 af.
Terstappen vertrok naar Amerika en werkte vervolgens, als postdoc en wetenschappelijk medewerker aan stamcelonderzoek in de researchafdeling van Becton Dickinson in California. `Daar ontstond het idee om identificatiemethoden te ontwikkelen om kankercellen in het bloed op te sporen.' Daarmee ging hij aan de slag bij Immunicom Corporation, destijds een particuliere onderneming in biomedische producten.
`Immunicon bevindt zich nu in een commerciële fase', vertelt de senior vice-president. `Toen ik bij het bedrijf kwam, werkte er acht man, dat zijn er nu honderd. Bovendien is er een Europese vestiging van Immunicon, op het B&S Park. Daar zwaait Arjan Tibbe, een oud UT-student, de scepter. De samenwerking met de UT, met name met de vakgroep biofysische technieken, is hecht. `Onze CellTracks technologie is een direct resultaat van de samenwerking. Het gaat om instrumentatie die ontwikkeld is voor het detecteren van tumorcellen en die magnetische celseparatie- en presentatietechnieken combineert met optische detectie.'
Veel afstudeerders en promovendi werkten, dankzij die samenwerking, aan allerlei onderzoeksprojecten bij Immunicon. `Jan Greve had te kennen gegeven dat hij wilde stoppen. Met zijn vertrek zou een belangrijk deel van het onderzoek bij biofyische technieken verloren gaan. Ik ben gevraagd hem op te volgen, al is de leerstoel wel in een ander jasje gehesen.' De aanstelling van Terstappen bedraagt 0,2 fte. `In de praktijk betekent dat ik om de twee weken naar Nederland vlieg en vervolgens drie dagen achtereen op de UT werk.'
`Ik ben altijd gefascineerd geweest door cellen. Mensen overlijden aan kanker omdat kankercellen zich via de bloedbaan verspreiden. Via de Cell Search test, ontwikkeld bij Immunicon, is het mogelijk om met een buisje bloed tumorcellen te identificeren. Daardoor is een arts snel in staat om de juiste diagnose te stellen en de daarbij behorende therapie te kiezen.'
Uit een onderzoek van Immunicon bleek dat voor patiënten met uitgezaaide borst-, prostaat- en darmkanker met tumorcellen in 7,5 milliliter bloed, de levensverwachting drie maal zo kort is als voor patiënten zonder tumorcellen in het bloed. `Er zijn verschillende behandelingen mogelijk voor een patiënt', zegt Terstappen. `Maar wat is de beste en waneer kun je vaststellen of de behandeling aanslaat? Met Cell Search is het mogelijk om de therapie beter af te stemmen.'
De hoogleraar vertelt dat in een samenwerking tussen het Medisch Spectrum Twente en Immunicon Europa momenteel onderzoek gedaan wordt naar de betekenis van tumorcellen in het bloed van borst- en darmkankerpatiënten in een vroeg stadium van de ziekte.'
Op de UT zal Terstappen zich in zijn basisresearch richten op het ontwikkelen van `betere technieken' voor celonderzoek. `Simpelweg: we willen zo veel mogelijk informatie uit zo weinig materiaal halen. Met een buisje bloed van 7,5 milliliter kan al heel veel, maar we onderzoeken hoe we meer eigenschappen van cellen kunnen filteren. Zo ben ik ook geïnteresseerd in zogenaamde endotheelcellen, bloedvatcellen die de binnenwand van een bloedvat maken. Dit heeft te maken met hart- en vaatziekten.'
Aan kanker kleeft nu nog een doodsvonnis, zegt Terstappen. `Voor de toekomst hoop ik dat de ziekte beschouwd gaat worden als een chronische ziekte. Daar wil ik aan bijdragen.' Voor zover hij weet staan er vooralsnog geen onderwijsverplichtingen op zijn agenda. `Ik bemoei me nu vooral nog met promovendi en afstudeerders. Zo zijn momenteel drie aio's bezig met nieuwe ontwikkeling voor de CellTracks technologie. Een andere promovendus, een post-doc en een technicus werken aan de ontwikkeling van apparatuur, waarmee op goedkope en snelle wijze de schade die het HIV-virus aanricht bepaald kan worden. Dit apparaat is bestemd voor gebruik in derdewereldlanden.'
Hoe dan ook, dat het om toegepast onderzoek gaat, vindt de nieuwe hoogleraar heel belangrijk. `Ik ben een knutselaar, maar wel met een doel. Proefjes doen met muizen enzo, dat is niets voor mij.'
 |
| Hoogleraar Leon Terstappen richt zich in zijn onderzoek op het ontwikkelen van `betere technieken' voor celonderzoek. Foto: Arjan Reef |
