De Vereniging Hogescholen heeft een ‘intentieverklaring’ voor samenwerking met de krijgsmacht getekend. Ook demissionair staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman zette zijn handtekening, net als de MBO Raad en enkele particuliere opleiders.
‘Defensie staat voor de uitdaging om haar personele gereedheid te vergroten en duurzaam te borgen’, aldus de verklaring. ‘Gezien de geopolitieke ontwikkelingen en de groeiende vraag naar opleidingscapaciteit is samenwerking met externe opleiders noodzakelijk en gewenst.’
Geen verplichtingen
De intentieverklaring werd eind november al ondertekend, maar pas deze week kwam de tekst ervan naar buiten. Daarin spreken de partijen een ‘gezamenlijke ambitie’ uit. Ze gaan de opleidingscapaciteit vergroten, ‘aanvullend op de kernactiviteiten van Defensie’. De samenwerking moet bijdragen aan een ‘schaalbare en toekomstbestendige krijgsmacht’.
Maar er staat ook klip en klaar: ‘Deze verklaring schept geen juridische verplichtingen of financiële garanties. Zij dient als startpunt voor nadere gesprekken en verdere beleidsmatige uitwerking.’
Leveren
Mogelijk gaan hogescholen een deel van hun onderwijs toesnijden op het leger: ‘Partijen onderzoeken of, hoe en in welke omvang ze onderdeel worden van het personeelaanvullingssysteem van de krijgsmacht in crisis- en oorlogstijd.’
Hogescholen Avans en Fontys zijn daar al mee begonnen. Zij ontwikkelen samen met Defensie een minor, waarin studenten bijvoorbeeld in een half jaar tijd tot reservist worden klaargestoomd. Bij Avans kunnen studenten zich in februari al aanmelden, Fontys volgt iets later.
Universiteiten
De universiteiten staan niet tussen de ondertekenaars. Toch zijn de afzonderlijke universiteiten allang aan het kijken hoe ze kunnen samenwerken met Defensie. Zo kunnen studenten in Groningen meedoen aan de Nationale Weerbaarheidstraining. De medezeggenschapsraad van de Rijksuniversiteit stelde er onlangs kritische vragen over.
Ook aan de technische universiteiten levert de samenwerking met Defensie nieuwe vraagstukken op. Zo zijn wetenschappers niet gewend om hun onderzoek geheim te houden, merken wetenschappers in Eindhoven op. Toch eist Defensie soms geheimhouding.
In Twente denken wetenschappers na over de dilemma’s rondom dual use: kan het zijn dat hun civiele uitvindingen straks in militaire handen eindigen? En is dat erg? Daar zal de komende tijd discussie over zijn, verwacht een wetenschapper. ‘Laten we het intern vooral met elkaar oneens blijven, des te zorgvuldiger en beter kunnen we afwegingen maken.’
Raamwerk
Universiteitenvereniging UNL wil die discussies verder helpen. De koepelorganisatie werkt met het ministerie van Defensie aan een ‘raamwerkovereenkomst’ voor onderzoek. Deze overeenkomst moet de samenwerking tussen universiteiten en Defensie eenvoudiger maken, zegt een UNL-woordvoerder. ‘De raamwerkovereenkomst gaat over de manier en voorwaarden voor samenwerking, en niet over de inhoud.’
Ergens in de eerste helft van 2026 zal die overeenkomst klaar zijn, verwacht hij. ‘Vervolgens is het aan individuele universiteiten of zij die willen ondertekenen.’
