Met het Tulp Fonds van 50 miljoen euro kunnen universiteiten, hogescholen, academische ziekenhuizen en onderzoeksinstituten bedreigde wetenschappers van over de hele wereld naar Nederland halen.
Voor de hogescholen is twee miljoen euro gereserveerd, waarmee ze vier onderzoekers voor hun praktijkgerichte onderzoek kunnen aantrekken. De andere instellingen krijgen een miljoen euro per wetenschapper. In principe is er dus geld voor 52 posities.
Geopolitiek
In een schriftelijk overleg met de Tweede Kamer vat demissionair onderwijsminister Gouke Moes de overwegingen nog eens samen. ‘In de huidige geopolitieke context’, schrijft hij, ‘ligt er een kans om topwetenschappers aan te trekken.’
Die geopolitieke context is vooral de toestand in de Verenigde Staten, waar Donald Trump de aanval op de academische vrijheid heeft geopend. Maar het fonds richt zich niet specifiek op de VS, onderstreept Moes als de VVD ernaar vraagt.
De VVD heeft meer zorgen. Hoe wordt er gezorgd dat gevoelige informatie niet in verkeerde handen valt, vragen de liberalen zich af. Wordt er ook naar kennisveiligheid gekeken voordat die ‘bedreigde’ wetenschappers hier aan de slag gaan? De aanhalingstekens om het woord ‘bedreigd’ zijn van de VVD.
Screening
Moes verwijst naar het overheidsloket kennisveiligheid, waar instellingen met hun vragen terechtkunnen. Verder moeten de instellingen hun eigen inschattingen maken. Overigens werkt het kabinet al sinds Rutte IV aan een wetsvoorstel dat een overheidsscreening van internationale onderzoekers en masterstudenten mogelijk moet maken.
Ook BBB heeft vragen. Als internationale onderzoekers hierheen komen, willen de Kamerleden weten, komt de ‘strategische autonomie’ van Nederland dan niet in gevaar? In hoeverre is de binnenlandse kennissector afhankelijk van buitenlandse kenniskapitaal?
Dus moet BBB-minister Moes zijn partijgenoten uitleggen hoe belangrijk internationalisering is. Internationale wetenschappers helpen onder meer bij het opleiden van Nederlandse onderzoekers, vertelt hij. Bovendien is internationale samenwerking belangrijk voor kennis en innovatie.
Volgens Moes behoort Nederland mede dankzij buitenlands ‘kenniskapitaal’ tot de voorhoede van de wetenschap: ‘De geopolitieke verschuivingen en uitdagingen hebben duidelijk gemaakt dat we nog beter krachten en kennis moeten bundelen over grenzen heen, ook om de effectiviteit en efficiëntie van onze nationale inzet te verhogen.’
Emigreren
Het plan voor een Tulp Fonds werd in maart gelanceerd. Een week later verscheen in het tijdschrift Nature een veelgeciteerd nieuwsbericht over Amerikaanse wetenschappers die naar Canada of Europa zouden willen emigreren. In een enquête zei driekwart van hen dit te overwegen.
De resultaten uit die enquête werden een maand later bevestigd door andere data: vanaf januari tot en met maart reageerden veel meer Amerikanen op wetenschapsvacatures in vooral Canada en Europa, maar ook in China.
De zorgen van wetenschappers gaan verder dan alleen opdrogende geldstromen. Ze hebben in hun werk ook last van het politieke klimaat. Zo raadt meer dan de helft van het universitaire personeel in het conservatieve zuiden niemand aan om daar te komen werken, bleek woensdag, ook in Nature. Een kwart van het personeel zoekt een baan elders.
