Iran, Noord-Korea en Rusland mogen geen kennis vergaren waarmee ze betere (atoom)wapens kunnen maken, vindt de internationale gemeenschap. Daarom gelden er kennisembargo’s, waar ook Nederland zich aan moet houden.
Dus moeten universiteiten en hogescholen sinds 2019 voor alle deelnemers aan specifieke vakken en projecten ontheffing aanvragen. Dit geldt dus voor iedereen, niet alleen voor Iraniërs, Russen en Noord-Koreanen.
Afwijzingen
Meer dan tweeduizend aanvragen zijn ingediend, wat tot twee regelrechte afwijzingen heeft geleid. Daarnaast is dertien keer het advies gegeven dat er sprake is van een verhoogd veiligheidsrisico, schrijft minister Eppo Bruins aan de Tweede Kamer.
Deze huidige regeling rond de kennisembargo’s komt ten einde. Straks wordt die meegenomen in een screening van studenten en wetenschappers binnen een veel groter aantal gevoelige vakgebieden.
Geen geld
Met name universiteiten en wetenschapsgenootschap KNAW maken zich zorgen over die screening, die volgens hen de internationale samenwerking schaadt. Bovendien heeft het kabinet er geen geld voor vrijgemaakt, wat de universiteiten ‘bij de wilde spinnen af’ vinden.
Toch wil het kabinet ingrijpen, zoals ook het vorige kabinet al van plan was. ‘Academische vrijheid en institutionele autonomie zijn niet onbegrensd wanneer het de veiligheid raakt’, schrijft Bruins in zijn brief.
Per jaar zullen zo’n achtduizend onderzoekers en masterstudenten door de screening heen moeten, is de schatting, vanwege hun interesse in onderwerpen als kwantumcryptografie, generatieve AI of radartechnologie. Het gaat om 40 procent van de nieuwe onderzoekers in bèta en techniek, en daar komen de masterstudenten nog bij. Het kost het hoger onderwijs enkele miljoenen per jaar, plus zo’n 32 miljoen euro aan opstartkosten.
Weglekken
Het kabinet wil met die landelijke screening voorkomen dat bepaalde kennis weglekt. Het gaat niet meer alleen om Iran, Rusland en Noord-Korea, maar ook om andere ‘statelijke actoren’ zoals China. Met kennis uit het westen zou dat land zijn eigen leger willen versterken.
Maar de instellingen zijn zelf al druk bezig met kennisveiligheid na allerlei incidenten en alarmerende berichten over met name China. Ze hebben honderden sollicitaties van buitenlandse onderzoekers en studenten in allerlei vakgebieden afgewezen op advies van hun eigen veiligheidscommissies.
