Een paar beveiligde deuren door, op de begane grond in de Zuidhorst, en dan sta je opeens in het proefdierenlaboratorium van de UT. Een relatief kleine ruimte, met een paar rijen opgestapelde kooien. In elke kooi zitten twee ratten, soms meer. Spierwit zijn ze en allemaal steken ze hun neus omhoog, als ze de onbekende bezoeker ruiken.
Uit een radio klinkt zachte popmuziek. `Zo blijven de ratten rustig en in een dagritme. 's Avonds gaat de muziek uit', vertelt de biotechnicus, die verantwoordelijk is voor de dagelijkse verzorging. Ze wil niet met haar naam in de krant. Een proefdierenlaboratorium ligt - zoals bekend - gevoelig bij een deel van de bevolking.
Deeltijdhoogleraar neurofysiologie Richard van Wezel is toezichthouder van het lab. `De UT heeft de Code Openheid Dierproeven ondertekend. Dat betekent dat universiteiten openheid willen geven over onderzoeken die met dieren gedaan worden', aldus Van Wezel. Hij laat het jaarverslag Proefdiergebruik 2009 op de UT zien. Daarin staat in detail vermeld hoeveel dieren voor welk onderzoek gebruikt zijn. Maar ook hoe wordt omgegaan met pijnbestrijding en anesthesie, het ongerief voor de dieren, de herkomst van de ratten en het herhaald gebruik van de proefdieren.
`Op de UT wordt al jaren op kleine schaal onderzoek gedaan met dieren, maar dan alleen met ratten en muizen', vertelt Van Wezel. `Met de bouw van de Zuidhorst is gelijk rekening gehouden met een nieuwe proefdierenfaciliteit. Die bestaat nu een jaar en sinds september houden we hier ongeveer vijftig ratten, en af en toe muizen.' De ratten zijn afkomstig van een speciaal fokbedrijf. Er worden geen dieren `uit het wild' gebruikt.
Eén biotechnicus en een dierverzorgende in opleiding zijn belast met de dagelijkse verzorging van de dieren en het reilen en zeilen van het lab in de Zuidhorst. De toestand van de ratten wordt meerdere keren op een dag (ook tijdens weekenden en feestdagen) gecontroleerd. `Dat betekent dat ik onder andere let op afwijkend gedrag', aldus de biotechnicus. `Daarnaast zorg ik voor voer en water en verschoon de hokken.' Ook onderhoudt zij de contacten met de onderzoekers en stelt ze fokschema's op. `Het is leuk werk, en in eerste instantie doe je dit omdat je van dieren houdt', vertelt ze. `Maar ik vertel niet zomaar aan onbekenden wat ik precies doe. Vaak houd ik het maar op laborant, je weet immers nooit wat voor reacties het oproept.'
`Voordat je bij mensen meet, zul je dat toch eerst bij dieren moeten doen', zegt Van Wezel. `En als er goede alternatieven zouden zijn, dan hoef je geen dieren te gebruiken. Maar voor bepaald onderzoek is er geen andere optie. Zo kan geen enkel geneesmiddel de markt op, voordat het getest is op dieren. Wat veel mensen niet weten is dat er in Nederland al lange tijd een verbod is op het doen van dierproeven voor cosmeticadoeleinden. Dit verbod wordt binnenkort Europees, vooral Frankrijk heeft zich hier lange tijd tegen verzet, vanwege hun grote cosmetica-industrie. Maar ook mensapen mogen in ons land niet meer worden gebruikt. Samen met Engeland en Duitsland is Nederland heel vooruitstrevend op het gebied van deze regelgeving en dat is een goede zaak. Al vind ik persoonlijk wel dat nóg meer regelgeving niet bijdraagt aan het welzijn van de dieren, het zorgt vooral voor veel administratie. '
Aan de UT werden in 2009 550 muizen en 143 ratten als proefdier gebruikt. Ter vergelijking: de Radboud Universiteit Nijmegen deed in 2008 proeven met 15.543 muizen en 4.806 ratten. Daarnaast werd in Nijmegen ook onderzoek gedaan met cavia's, apen, schapen, varkens, kippen en vogels (meestal enkele tientallen per soort). Net als in Groningen, Leiden, Maastricht, Utrecht, Rotterdam en Amsterdam gaat het bij deze grotere dieren om enkele tientallen per soort.
Alle dierproeven moeten van tevoren worden aangemeld bij een speciale commissie in Utrecht. Van Wezel: `Zij beoordelen of het ongerief van het dier opweegt tegen het wetenschappelijk en maatschappelijk belang. Er wordt wel eens gezegd dat deze commissie snel haar goedkeuring verleent, maar ik weet uit ervaring dat dit niet zo is. Bijna altijd krijgen wij een aanvraag terug met het verzoek om bepaalde zaken aan te passen.'
Als hoogleraar neurofysiologie probeert Van Wezel in zijn onderzoek te ontdekken hoe het brein werkt. `Fundamentele kennis van het brein is in mijn vakgebied van belang om mensen met bepaalde ziektes, zoals Parkinson, te kunnen helpen. Momenteel doe ik onderzoek om te kijken wat er precies in het brein gebeurt bij elektrische stimulatie in bepaalde hersengebieden, zoals dat ook bij Parkinson patiënten tegenwoordig veel wordt toegepast. Zo'n experimentele test is natuurlijk onmogelijk bij mensen, dus gebruik ik daarvoor hersenweefsel van ratten. Elke rat die ik gebruik wordt na verdoving gedood en het hersenweefsel wordt gebruikt voor de experimenten.'
`Het is heel gemakkelijk om te roepen dat je tegen dierproeven bent', vindt de hoogleraar. `Maar als dat zo is, kun je eigenlijk geen enkel ziekenhuis meer in lopen. Want artsen hebben geoefend op dieren. Elk geneesmiddel is getest op dieren. Mensen verwachten ook van wetenschappers dat ze op zoek gaan naar nieuwe behandelmethodes en medicijnen voor bepaalde ziektes. Daarbij is het goed dat er naar alternatieven voor dierproeven wordt gezocht, zoals het kweken van cellen. Maar ook hieraan zit een grens. Het testen op dieren zal hopelijk minder worden, maar het is nooit helemaal uit te bannen.'
 |
| In het UT-proefdierenlab klinkt popmuziek op de achtergrond. `Zo blijven de ratten rustig en in een dagritme. 's Avonds gaat de muziek uit.' (Foto's: Arjan Reef) |
 |
 |
