Ronald Kleiss is hoogleraar theoretische fysica aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Over sexy plaatjes van zijn beroep beschikt hij niet, zei hij. Formules en abstracties zijn in zijn lezing dan ook onvermijdelijk, maar Kleiss zorgde voor zwembandjes bij zijn duik in de theoretische natuurkunde.
Lang voordat het voor het eerst waargenomen werd, was anti-materie al voorspeld. Het gevoel voor symmetrie van fysici speelde daarbij een grote rol. Om dé twee theorieën van de moderne natuurkunde met elkaar in overeenstemming te brengen, moest er wel zoiets als anti-materie bestaan. Kleiss liet dat zien door in vogelvlucht zowel de relativiteitstheorie als de quantummechanica te behandelen. `Anti-materie is minder exotisch is dan we vaak denken,' vertelde hij. `We kunnen het maken, detecteren en gebruiken, bijvoorbeeld in de PET-scan, een medische beeldvormingstechniek die gebruik maakt van botsingen tussen protonen en anti-protonen.' Als een deeltje en zijn anti-deeltje botsen, annihileren ze: ze worden samen een grote hoeveelheid energie. Meestal is dat straling, soms zijn het ook nieuwe deeltjes en anti-deeltjes.
Hoewel anti-materie dus `gewoon' is, is het zeldzaam. Kleiss liet zien dat dat niet strookt met het ideaal van een symmetrische natuur. Eigenlijk kan de onbalans tussen materie en anti-materie alleen verklaard worden door een kleine asymmetrie in de interacties tussen deeltjes.
De discussie na Kleiss' lezing mondde uit in de vraag waarom die onbalans in het voordeel van de materie is uitgevallen en hoe het zou zijn als het universum grotendeels uit anti-materie zou bestaan. Daarmee werd meteen een voorzet gegeven voor de volgende lezing, die meer filosofisch van aard zal zijn.
Op 14 februari gaat wetenschapsfilosoof Henk de Regt van de Vrije Universiteit Amsterdam in op de esthetische voorkeur van fysici voor symmetrie. In het dagelijks leven onderzoekt De Regt hoe verklaring en begrip bereikt worden in de natuurwetenschappen. Symmetrie blijkt daarbij een hulpmiddel, stelt hij. `Blijkbaar vertegenwoordigt symmetrie een universeel idee van schoonheid en waarheid in de wetenschap, terwijl in het gewone leven schoonheid juist altijd als subjectief gezien wordt. Daar zal ik in mijn lezing op in gaan.'
