De stoelendans draaide voor de zomer dus weer volop. Leiden benaderde Te Beest zelf voor haar vacante bestuurspost, terwijl de transfers naar Twente van de bestuurder Kees van Ast (Wageningen, financiën) en Anne Flierman (Maastricht, de nieuwe CvB-voorzitter) het lucratieve werk was van een bureau dat vaker in dit bestuursveld zaken doet. Nee, sollicitatiebrieven kwamen er niet aan te pas. Want in bevriende bestuurskringen was natuurlijk al duidelijk dat de drie bestuurders geen nee zouden zeggen tegen een leuke aanbieding op een ander front binnen de universitaire wereld.
Desalniettemin kijkt Te Beest terug op een kort maar geslaagd verblijf in Twente, zo blijkt. De grote reorganisatie van de diensten, waar hij direct na zijn aantreden in 2002 bij betrokken raakte ter ondersteuning van portefeuillehouder Huib de Jong - dit nadat zijn voorganger Hugo Barbas voor de eer had bedankt - noemt hij `een hele knappe operatie'. Hij slaagde erin de opbrengst daarvan (tien miljoen vanaf 2008) te koppelen aan de zogenaamde integrale huisvestingslasten. Dat is het bedrag dat de UT op basis van een bancaire lening van 150 miljoen tot in lengte van jaren kwijt is aan rente en aflossing op haar gebouwenbestand, in totaal zeventien miljoen. `Daar ligt heel wat intelligent denkwerk aan ten grondslag´. Het was een werkstuk van het CvB en het managementteam van de UT, voegt hij er aan toe. Die grote bancaire lening, die begin 2004 onder zijn regie zijn beslag kreeg, noemt hij een mijlpaal in de historie van de UT. De voortgang van de vastgoedactiviteiten werd er immers mee veiliggesteld en dat mag best even gememoreerd worden, aldus Te Beest.
Vraag bij dit alles blijft dan wie er opdraait voor het jaarlijkse gat van zeven miljoen (zeventien min tien)? Zou dat niet van het ministerie moeten komen? Dat deed het gebouwenbestand immers tien jaar geleden, compleet met achterstallig onderhoud, over aan de universiteiten?
Te Beest: `Dat zou inderdaad daar vandaan moeten komen, dan wel door zelf onvoldoende rendabele activiteiten te stoppen. Inmiddels krijgen we sinds dit jaar van het ministerie structureel bijna twee miljoen euro per jaar extra voor onze huisvesting. De lobby heeft dus toch wel geholpen. Daardoor is het structurele tekort nog vijf miljoen per jaar. In de loop der jaren is er natuurlijk wel wat veranderd in onze financiering. Belangrijkste knelpunt daarin is dat we onvoldoende compensatie krijgen van de overheid voor prijs- en loonstijgingen. Daardoor moeten we telkens weer het verschil zelf zien te bezuinigen.'
De financiën mogen dan op orde zijn, de faculteiten worstelen nog steeds met forse tekorten en het vraagstuk van de zogenaamde matching - het eigen geld dat succesvolle onderzoeksgroepen en instituten zelf moeten ophoesten bij het binnenhalen van extern geld - blijft een punt van aanhoudende zorg. Te Beest erkent dat probleem. `Door de instituutsstructuur zijn in Twente massa en kracht gebundeld. Dat heeft ons bepaald geen windeieren gelegd. Maar de UT wordt op deze manier wel steeds meer slachtoffer van haar eigen succes en dat kan niet lang meer zo duren. De groepen met de hoogste scoringskans worden gestraft. Een oplossing? Het ministerie bezint zich. Ik pleit voor een lagere matching en nieuw geld vanuit het ministerie. Hoe dan ook, de bestaande toewijzingen naar de universiteiten herverdelen biedt geen oplossing.'
Te Beest treft in Leiden een heel andere ambiance aan dan in Twente. De eerbiedwaardige oude dame onder de universiteiten doet het in de rankings bepaald niet briljant en ook de instroom van eerstejaars laat te wensen over, althans zo op het eerste gezicht. Maar volgens Te Beest wil zijn nieuwe universiteit helemaal niet ongebreideld groeien. `De strategie is er veeleer op gericht om met behulp van instrumenten als het bindend studieadvies, een numerus fixus op rechten en psychologie en selectie aan de poort, het studierendement op te schroeven. Ook de UT kent een rendement van circa zestig procent, dat moet echt anders.'
Te Beest legt uit dat Twente de knapste jongetjes en meisjes van de klas ziet binnenkomen, met een gemiddeld cijfer van 7 tot 7,5 op hun eindexamenlijst, maar er na één jaar al 30 tot 35 procent van kwijt is. De U-raad heeft al ingestemd met het bindend studieadvies op enig moment in de studie, dat is een belangrijke stap. Motivatie van de student zelf is ook een bepalende factor. `
De vertrekkende bestuurder die aanstaande maandag in de Faculty Club zijn afscheidsfeestje houdt, verheft zijn stem. Studierendement is al jaren zijn ding. De lat moet hoger, is zijn vaste overtuiging. `Actieve studenten leggen voor zichzelf die lat al heel hoog, dat is het punt niet, maar net als elders gaat de gemiddelde UT-student voor de zes. Studenten werken naar die lat toe, dus leg `em hoger. De universiteit bepaalt de maat. Dat verhoogt de prestaties en de output. De UT mag best wat strenger zijn voor zijn studenten: minder concessies, minder herkansingen, minder afrondingen van een onvoldoende naar een voldoende.'
Je had in je korte ambtperiode ook een stimulerende rol in de ontwikkeling van het kennispark. Schiet dat een beetje op?
` Absoluut, de voedingsbodem is duidelijk zichtbaar. Toen ik kwam was de ontwikkeling ervan op sterven na dood, maar er zit weer muziek in. Het regionale netwerk draait weer, er is een innovatieplatform, het UT-instituut IGS gaat steeds meer een rol spelen op het vlak van innovatie en technologie en we werken aan de compensatie van het opdoeken van de vliegbasis. De bedrijvigheid die nodig is om andere bedrijvigheid aan te trekken is volop aanwezig. Belangrijk is dat de Netwerkstad het project heeft geadopteerd. Er is draagvlak bij provincie, gemeente en universiteit. De gemiddelde UT-burger merkt er nog niet zoveel van, maar dat komt omdat het opzetten een moeizame operatie is die jaren duurt. Maar ik voorspel je dat de campus binnen een jaar of tien, vijftien gonst van de bedrijvigheid. Een soort Mesa+ in het groot. Het esje achter de Cubicus komt vol met bedrijven, net als het voormalige CT-gebouw dat een zichtlocatie wordt met allerlei mogelijkheden voor facility sharing.'
Te Beest prijst de UT om haar ondernemendheid, maar niet op alle fronten. Het interne doorberekeningssysteem noemt hij volledig doorgeslagen en in deze orde van grootte disfunctioneel. `Iedereen was druk met doorberekenen. Het was bijna een doel op zichzelf geworden. `Het toppunt van deze gruwel vond ik de doorberekening van zalen die in het weekend toch al leegstaan. Dat heeft geen zin. Deze uitwassen hebben we beëindigd, net als de tariefsverhogingen van de diensten om hun tekorten te dekken.'
Dat soort ergernisjes wegen echter niet op tegen de discontinuïteit van bestuur waarmee Te Beest de laatste tijd werd geconfronteerd. Hij betreurde het vertrek van de ingewerkte bestuurder Huib de Jong, die best rector had willen worden maar plaats moest maken voor Henk Zijm. `Dat was erg jammer, maar de keuze voor een technische rector was legitiem na acht jaar Van Vught'. En diens opvolging duurde natuurlijk ook veel te lang, weet Te Beest, die het werken met Zijm overigens als `zeer plezierig' ervaarde.
Positief gestemd is Te Beest over de federatie van de drie TU's, die niet in 2010 maar al in 2007 zijn beslag zal krijgen. Dat hebben de Twente, Eindhoven en Delft begin juli afgesproken met het ministerie. Er is vijftig miljoen beschikbaar voor collectieve, doortimmerde plannen. Zoals de oprichting van het Netherlands Institute for Research on ICT (Nirict, zie UT-nieuws van 26 mei), waarin de drie TU's al hun inspanningen op het gebied van ict-onderzoek bundelen. Die club wordt alleen maar beter door die federatie, oordeelt hij. `Het is een prachtig initiatief van onderaf. Gebaseerd op visie. Ik denk dat er op termijn drie tot vijf van deze centres of excellence kunnen ontstaan in 3TU-verband. ICT, bio en misschien nanotechnologie, al is daar landelijk al een goed inbedding voor. Je ziet al met al dat er in federatief verband bestuurlijk draagvlak ontstaat voor activiteiten die we al samen ontplooiden. Ik zie ook dat de drie bibliotheken samen aan één plan werken. En zo zullen er veel meer gezamenlijke plannen ontstaan. Het smaakt kennelijk naar meer'.
Wat zou je het vernieuwde college van bestuur willen meegeven?
`Eh, de kritiek rond de kanteling is nog lang niet verstomd. De loskoppeling en verzelfstandiging van de instituten is heel lucratief gebleken. Er wordt veel geld verdiend in de tweede en derde geldstroom. Maar de schaduwzijde, ik erken dat, is dat de decanen en wetenschappelijk directeuren er niet of nauwelijks in slagen om op strategisch niveau keuzes te maken. Welke leerstoelen zetten ze voort, welke niet. Dat proces komt nog niet van de grond. Het spanningsveld tussen beide is een zorgelijk punt. Ik denk dat de uitdaging voor het CvB en het MT is om dát probleem te tackelen. Wat erachter zit is dat deze universiteit zó snel beweegt dat ze bijna struikelt over haar benen. De ene verandering volgt de andere in hoog tempo op. Er wordt snel afgestapt van een ingeslagen pad dat na veel inspanningen is bereikt. De kanteling staat nog overeind, net als de reductie van tien naar vijf faculteiten. Maar ik hoor nu al weer stemmen opgaan om van die vijf drie te maken. Ja, daar zou ik ook een beetje onrustig van worden'.
Willem te Beest:…hoger rendement…. (foto Arjan Reef)
