`Toen ik voor het eerst van mijn leven door een tropische stad liep, Guatemala-Stad, raakte ik gefascineerd door het drukke en lawaaierige verkeer. Chaotisch, maar desondanks gestructureerd en vaak wel degelijk efficiënt. Deze chaos begrijpen, beschrijven en modelleren, dat zou het onderwerp van mijn research worden.'
Aldus Mark Zuidgeest in het voorwoord van zijn proefschrift Sustainable Urban Transport Development, een werk waar hij in 1999 mee begon. Zuidgeest studeerde eerder civiele technologie en management aan de UT en verliet in 1997 de campus voor een baan als docent bij het Internationaal Instituut voor Infrastructuur, Waterbouw en Milieu in Delft. `Ik doceerde verkeer en vervoer in ontwikkelingslanden en moest regelmatig naar Tanzania en Kenia. De chaos van het verkeerssysteem, maar het gemak waarmee je toch van A naar B kunt komen, intrigeerde me. Ik wilde er meer mee doen en schreef een onderzoeksvoorstel. De UT hapte toe.'
Ruim vijf jaar van noeste arbeid later ligt er een meer westers proefschrift voor hem dan hij in eerste instantie voor ogen had. `Mijn begeleider had liever niet dat ik er een pure derdewereldstudie van ging maken, maar meer een generalistisch model zou ontwikkelen.' En in principe verschilt de verkeersproblematiek in Almelo ook niet zoveel van die in de Filipijnse hoofdstad Manilla, zegt Zuidgeest. `Problemen als milieuvervuiling en verkeersonveiligheid in ontwikkelingslanden manifesteren zich anders, maar de mechanismen die de problemen veroorzaken zijn dezelfde.'
In zijn dissertatie beschrijft Zuidgeest de toenemende complexiteit van verkeersproblematiek. `Beleidsmakers moeten rekening houden met soms tegenstrijdige zaken als filebestrijding, emissiereductie, het gebruik van schaarse hulpbronnen, gelijkheid en bereikbaarheid. Steeds meer regels komen op ze af, denk bijvoorbeeld aan het klimaatverdrag van Kyoto.' Milieu gaat de promovendus aan het hart. Op zijn bureau een knipsel met de ontluisterende kop `De wereld gaat toch ten onder'. Het Volkskrantartikel gaat over het Millennium Ecosystem Assessment, een vrij alarmerend rapport van de VN waarin staat dat ons ecosysteem er slecht voor staat. Ook Zuidgeest stelt in zijn proefschrift dat overmatig gebruik van ecologische bronnen mogelijk tot onze ondergang zal leiden. `Ik ben wel een beetje een linkse rakker', bekent hij. `Al heb ik geprobeerd mijn proefschrift politiek netjes te houden.'
Het huidige instrumentarium van de verkeerskundige schiet volgens de promovendus tekort: de vervoersvraagmodellen voldoen niet aan de eisen van duurzame verkeersontwikkeling. `Voorbeeld. De verkeerskundige wil files terugdringen, legt een extra strook aan maar het model houdt geen rekening met de aanzuigende werking van nieuwe infrastructuur. Meer wegen leiden ook weer tot meer auto's en tot meer uitstoot. Dat hebben we in Londen kunnen zien toen daar de M25, de ringweg werd aangelegd. Binnen een paar weken stond die vol.'
Wat Zuidgeest wil, is een model waarin de voorwaarden van duurzame ontwikkeling, milieu en energie, wèl rechtstreeks zijn geïntegreerd. `Dat verkeersmodel moet redenerend vanuit een beleidsdoel en kennis over beschikbare schaarse bronnen komen tot een set aan geschikte maatregelen.' Op die manier kan efficiënter en effectiever met de schaarse hulpbronnen worden omgegaan, denkt hij. `Tegelijk is groei mogelijk. Begrijp me goed, ik ben niet tegen economische groei, maar wel binnen bepaalde grenzen.'
Hij ontwikkelde een dynamisch wiskundig model dat, binnen de gegeven randvoorwaarden van milieu en energie, regelstrategieën produceert om een duurzaam en ontwikkeld vervoerssysteem te bereiken. Het complexe model is geschikt voor de modellering van netwerken met een beperkt aantal zones, maar nog niet volledig geïmplementeerd met een complete dataset. Zuidgeest had Manilla als casestudy willen gebruiken, maar na een verblijf van twee maanden daar, bleek dat geen haalbare kaart. `Het transportsysteem is daar zo uitgebreid en de keuzemogelijkheden zijn zo enorm dat het niet mogelijk was dat in mijn model te stoppen, daar is het nog niet robuust genoeg voor. Je moet mijn proefschrift dan ook zien als een aanzet tot.' Hij heeft er vertrouwen in dat het model er in de toekomst komt. `Het zal wel moeten.'
Promoveren viel niet mee. `Het was heel leuk hoor en in het begin begreep ik ook niet waarom de meer gevorderde aio's zo liepen te klagen. Maar aan het eind komen alle losse eindjes bij elkaar en moet je enorm pieken.' Dat hij zijn model niet heeft kunnen implementeren vindt hij teleurstellend. `Terugkomen uit Manilla en moeten concluderen dat je dat hoofdstuk zult moeten schrappen, vond ik heel moeilijk. Gaandeweg moest ik mijn ambitieniveau bijstellen. Maar een aanzet is ook al een waardevolle bijdrage, zei mijn promotor.
Zuidgeest promoveert volgende week donderdag en blijft daarna als universitair docent aan de UT verbonden. `Mijn droom is uiteindelijk om voor de Verenigde Naties iets met verkeer en vervoer in ontwikkelingslanden te doen.'
Druk verkeer op de Filipijnen.
Mark Zuidgeest
