Even ter herinnering: in Bologna spraken de Europese onderwijsministers van de aangesloten landen af te streven naar een harmonisering van het hoger onderwijs in Europa. Dat was in 1999. De algehele invoering van de bachelor-masterstructuur in Europa, voorzover nog niet aanwezig, is er het gevolg van. De voornemens van de bewindslieden werden op een vervolgconferentie in Praag (2001) nog eens bekrachtigd. Voor de universiteiten in Europa is de EUA de organisatie die `bij uitstek' hun belangen kan behartigen. Onder meer op het gebied van researchprogramma's. Alle nationale rectorenconferenties zijn er lid van (in Nederland is dat de VSNU), evenals alle individuele universiteiten. De UT dus ook. Elk lid heeft een stem in de General Assembly. Deze vergadering koos in Glasgow een nieuw bestuur.
Je bent de eerste Nederlander die toetreedt tot het bestuur van de EUA. Hoe voelt dat?
`De EUA is de enige organisatie in Europa die alle Europese hoger onderwijsinstellingen vertegenwoordigt. De EUA kwam vijf jaar geleden tot stand gekomen als een fusie van onder andere de European Rectors' Conference en de rectorenvereniging van de EU-lidstaten. Het eerste bestuur heeft de vereniging in het midden van de politieke besluitvorming in Europa gebracht. Nu treedt een tweede bestuur aan en daar mag ik lid van zijn.'
Hoeveel gaat er binnen de EUA om?
`De EUA heeft zelf niet een ruim budget, maar draait op basis van de lidmaatschapsgelden van de participerende leden alsmede een aantal bekostigde activiteiten door de Europese Commissie. Het gaat al met al wel over vele tientallen miljoenen euro's.'
Al kennis gemaakt met de leden van de Europese Commissie?
`Ja, ik heb al met de betrokken commissarissen gesproken en ook met voorzitter Barosso. Die gesprekken waren zeer interessant. Opmerkelijk is dat de Europese universiteiten voor deze heren de centrale spelers zijn bij het bereiken van de Lissabon-ambities. Dan gaat het dus over innovatie, nieuwe economische groei, maar ook over het belang van de Europese cultuur, sociale cohesie en het Europese antwoord op de Amerikaanse uitdaging. De Europese politici beschouwen de Europese universiteiten overigens niet alleen als de belangrijkste bron van nieuwe economische produktiviteit maar ook als de bewaarders van het gigantische Europese culturele erfgoed.'
Wat is je rol in het bestuur en wat moet je er voor doen -en vooral kunnen- om daar een succes van te maken?
`Ik ben lid van een bestuur van negen leden die allemaal uit verschillende streken van Europa komen. Gezamenlijk gaan we proberen een nieuw Europees beleid van Europese universiteiten uit te zetten, in reactie op bijvoorbeeld de plannen van de Europese Commissie, maar ook als nieuwe initiatieven van de Europese hoger onderwijswereld. Mijn rol is met name om de innoverende dimensie (die wij aan de UT zo goed kennen) in de Europese context te benadrukken; dus aangeven dat universiteiten ook ondernemend kunnen zijn. Dat vinden de onderwijsministers en de leden van de Europese Commissie uiterst interessant, want dat sluit naadloos aan bij de Lissabon-ambities.'
Is zo'n baan nou een kwestie van goed besturen? Of flink lobbyen? Uiteindelijk blijft het allemaal een politiek spel om de knikkers, toch?
`Het belangrijkste is dat je een visie hebt op de ontwikkelingen in het Europese hoger onderwijs. Hoe passen de universiteiten van Europa in de bredere Europese discussies? Wat kunnen universiteiten voor Europa betekenen? Hoe kunnen universiteiten nog meer bijdragen aan onze economische, sociale en culturele ontwikkeling? Meer concreet gaat het daarbij dan om zaken als het zevende kaderprogramma (net verschenen), de European Research Council, de nieuwe studentenmobiliteitsprogramma's, etc.
`Natuurlijk komt er veel politiek gelobby bij kijken. Maar er is ook een fundamentele discussie over de ontwikkeling van een `Europees model' van onderwijs en onderzoek dat kan concurreren met het dominante Amerikaanse model. En dat vind ik fascinerend.'
Ga je ook nog iets doen aan het imago van de EUA doen? Iets wat men niet kent lijkt al gauw stoffig.
`Volgens mij heeft de EUA geen stoffig imago. Daarvoor bestaat deze club gewoon nog te kort. Uiteraard is `Europa' voor velen binnen de Europese universiteiten relatief ver van hun bed en misschien daarom minder interessant. Maar ik wijs er op dat er inmiddels zeer grote budgetten op Europees niveau bestaan voor hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. En ook dat het prestige van onderzoekers en universiteiten in belangrijke mate op Europese schaal worden gerealiseerd. Als je als onderzoeker niet meedoet in Europese kaderprogramma's tel je niet meer mee en als je als instelling slecht scoort in Europese benchmarkings hoor je er ook niet echt bij.
In de nieuwe voorstellen van de Europese Commissie worden de budgetten voor onderwijs en onderzoek aanzienlijk verruimd. De invloed van Europa op de dynamiek in het hoger onderwijs groeit daardoor alleen nog maar meer. Een universiteit die de Europese context links laat liggen, marginaliseert zichzelf. De EUA is er om de Europese universiteiten te assisteren op die Europese tonelen.'
Welk mandaat heb je van de Nederlandse universiteiten meegekregen, of zit je er voor alle Europese universiteiten?
`Ik heb geen mandaat van de Nederlandse universiteiten. Toen ik werd gekozen had ik ook meer stemmen uit landen als Groot-Britannië, Duitsland en Polen dan uit Nederland. Dat komt omdat wij in ons land slechts een klein aantal universiteiten hebben en we dus moeilijk een Europese vuist kunnen maken. Ik was wel heel blij met de grote steun van mijn ex-collega's uit Nederland. Heel wat rectoren waren speciaal voor de stemming naar Glasgow gereisd - wat nodig was om je stem uit te brengen- en dat heb ik bijzonder op prijs gesteld.
`Formeel geredeneerd zit ik in het bestuur om de belangen van de Europese universiteiten te dienen. Dat zijn er dus bijna 4000. Maar ik ben en blijf natuurlijk Nederlander en ik probeer goed op te letten welke belangen er voor de Nederlandse instellingen spelen.'
Jou kennende had je vast wel zelf voorzitter willen worden. Zat dat er niet in, of komt dat nog? Wat is je zittingstermijn?
`Voorzitter kon een Nederlander zeker niet worden. Zoals ik al zei, is onze politieke invloed daarvoor in deze Europese wereld te gering. Het is zelfs al een wonder dat er nu een Nederlander in het bestuur zit. De zittingstermijn van dit bestuur (en dus ook van mij) is vier jaar. Eventueel zou ik daarna nog eens voor een zelfde periode kunnen worden herkozen. Maar dat is nog ver weg en ik weet nu helemaal niet of ik dat wel zou willen. Ik ga de de komende jaren nu eerst mijn best doen om de positie van de universiteiten in Europa te versterken. En die kans is er. Nog nooit stonden universiteiten in de Europese politiek zo hoog op de agenda als nu!'
Is het een betaalde baan en hoeveel tijd steek je er in?
`Deze bestuurlijke taak kost me ongeveer tien dagen per maand. Ik ben veel in Brussel en daarnaast reis ik veel door Europa om met collega-instellingen te overleggen. Ik krijg een onkostenvergoeding, maar geen salaris. In die zin is dit dus geen aantrekkelijke functie. Maar daar staat tegenover dat het uitermate spannend en interessant is.'
Ik ervaar deze post als een geheel nieuwe uitdaging. Het is leuk om in allerlei verschillende talen met collega's uit het Europese hoger onderwijs te overleggen. Wat ik heb geprobeerd om binnen en met de UT te realiseren mag ik nu op Europese schaal doen. En dat die aanpak zo mooi past in het huidige Europese beleid is voor mij natuurlijk een extra motivatie. Ik word nu al door mijn collega-bestuurders `Mr. Innovation' genoemd.'
(Foto: Arjan Reef)
