helene andersson in mit's 'young innovator'-lijst
'Toen het in april definitief werd, heb ik twee dagen bijna alleen maar champagne gedronken. Natuurlijk is het echt een eer. Op technologiegebied is MIT nu eenmaal het beste wat er is. Als zij je op zo'n lijst zetten dan betékent dat iets. Ik kende die lijst nog niet, maar toen ze in januari belden dat ik was genomineerd, vond ik het wel heel spannend. Ik heb geen idee wie er nog meer op de lijst staan, tot dussver is alles geheim.' Helene Andersson is een paar dagen in Twente om promovendi te begeleiden en experimenten te doen. Ze komt net van een conferentie in Sankt Gallen, Zwitserland en woont in haar geboorteland Zweden. Haar prof, Albert van den Berg heeft de nodige moeite gedaan om haar fulltime naar zijn groep bij MESA+ te krijgen, maar dat wilde ze niet: 'Ik had een paar jaar achtereen gewerkt in Canada en Zwitserland, nu wilde ik in Stockholm blijven. Daar heb ik bovendien een baan bij Silex Microsystems. Die combinatie van een commerciële baan en onderzoek doen vind ik ideaal.'
Toch koos ze voor wel voor MESA+ en daarvoor liet ze een aantrekkelijk aanbod van Harvard schieten. 'Zoiets doe je niet, nee zeggen tegen Harvard. En ik moet zeggen, ze blijven het proberen. Maar de technologie bij MESA+ is great, en je hoeft lang niet altijd ter plekke te zijn. We vergaderen regelmatig op afstand. Wel kom ik elke maand een aantal dagen naar Twente.'
Na haar afstuderen en promotie werd zij in 2002 door Silex gevraagd om als business manager een afdeling 'life sciences' op te zetten. 'Dat was echt een sprong in het diepe. Het bedrijf wist niet wat het moest verwachten, ik ook niet. Maar het ging razendsnel, inmiddels komt zestig procent van de opbrengst uit deze tak, en het bedrijf is in personeelsomvang bijna verdubbeld.' Silex was voorheen gespecialiseerd in microsystemen voor de telecommunicatie: optische componenten. Met in essentie dezelfde fabricagetechnologie maakt het bedrijf nu ook microchips voor biomedische toepassingen, die hun weg al vinden naar de kliniek. 'In de wetenschap loop je het risico om in je eentje met een geweldige vinding bezig te zijn, waarop niemand zit te wachten. Het werkt dan heel goed om in zo'n bedrijf het hele proces te zien en ook over de commerciële kant na te denken: nergens aan beginnen zolang er geen vraag naar is. Tegelijk moet ik ten gunste van de wetenschap zeggen dat het raarste idee er nog niet gek genoeg is. Dus die mix vind ik geweldig.'
Bij MESA+ leidt Helene een project in 'Cellomics'. "Tot nu toe gebruiken we die microlaboratoria voor het analyseren van DNA en eiwitten: hele ketens van moleculen. We willen nu ook informatie uit een enkele levende cel halen, met een chip. Dat is te gebruiken voor het ontwikkelen van nieuwe medicijnen; het heeft raakvlakken met tissue engineering en cel-informatie is ook essentieel bij het bouwen van kunstmatige organen.' Van den Berg's 'lab-on-a-chip group' ziet vooral groei in medische enmilieutoepassingen voor de laboratoria in zakformaat.
Maar even voor de duidelijkheid...nog geen dertig, een fulltime baan bij Silex Microsystems, een onderzoeksplaats bij MESA+ en een vergelijkbare onderzoeksplaats bij de Kungliga Tekniska Högskolan, het technologie-instituut van Zweden, hoe kan dat? 'Ik werk veel. Heel veel, ja. Ik vind het de kunst om werk te doen dat ik zo leuk vind dat ik niet meer het gevoel heb aan het werk te zijn. Alleen op die manier kun je er volgens mij ook echt goed in worden. Aan de andere kant geef ik er ook echt wel eens de brui aan, dan gooi ik mijn spullen achter in de auto en rijd naar mijn vakantiehuis in het noorden van Zweden. Daar aan de oceaan is nog ruimte en rust, daar kan ik sporten en ontspannen.'
Is het in Zweden voor vrouwen gebruikelijker om te kiezen voor techniek dan in Nederland? 'Nee, ik zie eigenlijk een vergelijkbare problematiek. Ik heb zelf gekozen voor moleculaire biotechnologie, dat is een studie die bewust is opgezet om meer vrouwen te trekken. Doet de UT dat ook met biomedische technologie ? Heel goed: vrouwen kiezen toch meer de kant van scheikunde en biotech, ik kan het ook niet helpen. Wel ben ik gaan promoveren in de microsystemen, zodat ik zowel kennis heb van levende cellen als van de harde techniek. Dat zie je niet vaak, dat is waar.'
'De toekomst? Daar denk ik niet zo veel over na, hoewel het me heel erg lijkt om dertig te worden. Nee, serieus, eerst maar eens naar het MIT, eind september, voor die prijs. Ik zie wel of er nieuwe kansen voorbijkomen. Maar eerlijk gezegd, het moet wel iets heel goeds zijn, wil ik dit ervoor opgeven!'
Wiebe van der Veen
Helene Andersson: ...Stockholm en Twente, een mooie combinatie...
