Onder het motto 'Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet' had de hoogleraar cognitieve en theoretische psychologie uit Utrecht de eerste lezing van het drieluik over psychologie vol met verrassende voorbeelden gestopt. Vol was ook het Amphitheater waar de lezing werd gehouden: meerdere mensen moesten staan en vijftig psychologie-studenten konden zelfs meteen rechtsomkeert maken. Vol was vol.
In de lezing moest duidelijk worden hoe onbetrouwbaar ons waarnemend vermogen soms kan zijn. Dat lukte met de vele voorbeelden ruimschoots. Verstraten sprak achteraf van een 'gechargeerde' presentatie. Maar toch, de voorbeelden deden het publiek van de ene verbazing in de andere vallen. Stuk voor stuk waren ze erg leuk en bij nadere beschouwing soms ook confronterend. Een volgens eigen waarneming kromme lijn blijkt toch recht te zijn, wit en zwart is ineens even grijs, draaiende cirkels blijken stil te staan en licht is toch donker. Het visueel vermogen, dat zelfs sterkere prikkels aan onze hersenen geeft dan onze spieren doen, werd zwaar op de proef gesteld. Bijna shockerend was ook de demonstratie over de basketbal: twee basketbalteams, wit en zwart, lopen door elkaar en gooien ondertussen een basketbal naar een teamgenoot. De zaal moet toekijken en tellen hoe vaak het witte team de bal naar elkaar overgooit. Een niet al te ingewikkelde klus, maar je moet er toch even geconcentreerd naar kijken. 'Goed, hoe vaak heeft het witte team de bal overgegooid?', vraagt Verstratens aan de zaal. Geluiden als '12' en '14' klinken op. 'Is er verder nog iets opgevallen?' Nee. Niets opgevallen. Dan wordt het filmpje nogmaals gedraaid zonder dat er geteld hoeft te worden. En warempel, dan komt de grote verrassing: er loopt ineens iemand in een zwart apenpak het beeld in, al zwaaiend. Bijna iedereen ligt dubbel van verbazing, maar het is fascinerend dat de aap in eerste instantie door bijna niemand is waargenomen.
Verstraten sprak ten slotte conclusies uit als: 'Een deel van de wereld dringt zich aan ons op' en: 'Een deel van de wereld valt ons niet op of verzinnen we zelf'. Inzicht in afzonderlijke hersengebieden en onderlinge samenwerking van de delen in het brein is dan ook belangrijk om te ontdekken hoe de mens zijn omgeving waarneemt. Daar komt de wetenschap om de hoek kijken om te zien, wat wij mensen niet zien.
Volgende week dinsdag: 'Wanneer vooral niet te denken' - over de rol van bewuste en onbewuste processen bij het nemen van beslissingen. Amphitheater, 19.30u.
