Willen de Europese universiteiten een rol van betekenis spelen in de oprukkende kennissamenleving, dan moeten ze hun banden met het bedrijfsleven stevig aanhalen. Van Vught: 'Universiteiten in Europa moeten zich veel meer richten op het verspreiden en het gebruik van kennis. Ze zullen zich moeten concentreren op het - samen met bedrijven - vestigen van patenten en het starten van nieuwe ondernemingen. Ze zullen hun regionale economische trekkersrol moeten uitbouwen en hun voorzieningen en infrastructuur aan derden beschikbaar stellen. Kortom, de Europese universiteiten zouden de uitdaging moeten aangaan om hun traditionele academische cultuur te veranderen in een cultuur van externe oriëntatie en samenwerking, gericht op economische productiviteit.'
Europa is weliswaar de grootste producent ter wereld van wetenschappelijke publicaties, maar als het gaat om het omzetten van wetenschappelijke kennis in economische groei blijft Europa duidelijk achter bij Amerika, rekende Van Vught voor. Die kenniskloof tussen Amerika en Europa is volgens de rector terug te voeren op het verschil in investeringsgedrag in het hoger onderwijs en research & development:
'In de VS wordt het hoger onderwijs niet alleen publiek bekostigd, maar zijn er ook aanzienlijke private bijdragen. De investeringen in R&D in de Verenigde Staten worden in belangrijke mate door het bedrijfsleven gedaan.' Terwijl het genereren van kennis in Europa nog steeds een doel op zich is, is er volgens Van Vught aan de Amerikaanse researchuniversiteiten een 'gerichte aandacht voor een intensieve relatie tussen wetenschap en economische productiviteit.' In 1980 zijn er zelfs ruimere wettelijke mogelijkheden geschapen om de wetenschappelijke output van Amerikaanse universiteiten te commercialiseren. Het aantal patenten en spin-off bedrijven groeide vervolgens sterk, net als de werkgelegenheid in de high tech sector.
Van Vught pleitte tevens voor het instellen van een European Research Council, die ervoor moet zorgen dat de beste Europese onderzoeksuniversiteiten aanwijst en topkwaliteit stimuleert. 'Van de 3000 hoger onderwijsinstellingen in Amerika worden er zo'n 100 tot de echte research universities gerekend. Waarom zou dat met de ongeveer 3300 hoger onderwijsinstellingen in de Europese Unieanders zijn?'
Het stimuleren van universitaire concurrentie en kwaliteit werd ook aangehaald dor onderwijsminister Maria van der Hoeven in haar rede op de universiteit van Tilburg en door premier Balkenende die maandag het academisch jaar in Leiden opende. Beide bewindslieden zitten net als Frans van Vught in het zojuist geformeerde nationale Innovatieplatform, dat plannen moet ontwikkelen om het innovatief vermogen van de Nederlandse economie te versterken. Uitgangspunt daarbij is onder meer dat de beschikbare kennis beter wordt benut.
Menno van Duuren
Het cortège van hoogleraren dat maandag aantrad. Voorop rector Frans van Vught en voorzitter van de raad van toezicht Erik van Amerongen. Een nijvere fotograaf van Elsevier, speciaal voor het evenement naar Twente afgereisd, gooit al zijn creativiteit in de strijd.
