Donkere wolken boven exact Nederland. Terwijl het bedrijfsleven schreeuwt om capabele bèta's snijdt de overheid in het wis- en natuurkundeonderwijs op middelbare scholen. Tegelijkertijd weren de universiteiten zich door het arsenaal opleidingen uit te breiden.
Bèta is nog steeds niet sexy. En dat terwijl beleidsmakers en marketingbureaus jaren hun best hebben gedaan. Maar beurzen en campagnes hielpen niet, het slechte imago van bètastudies blijft: er studeren nerds en de beroepsperspectieven zijn beperkt.
De onderwijsraad constateerde vorige maand dat investeren in meer afgestudeerden in exacte richtingen broodnodig is. Zeker als we willen dat Europa in 2010 de belangrijkste kenniseconomie ter wereld is, zoals de Europese lidstaten drie jaar geleden op de top van Lissabon afspraken.
Om het imago van de techniek te verbeteren zijn inmiddels diverse initiatieven gestart. Een ervan is Jet-Net, het Jongeren en Technologie Netwerk Nederland. Het platform, met daarin de multinationals Akzo Nobel, DSM, Philips, Shell en Unilever, wil de belangstelling van jongeren in techniek versterken. Onderwijs en bedrijfsleven gaan samenwerken, bijvoorbeeld door experts van bedrijven scholieren te laten begeleiden bij het maken van een werkstuk of het uitwerken van een case. Ook excursies en open dagen moeten bijdragen tot imagoverbetering van de techniek.
Toch is het toekomstbeeld somber. Voorzitter mr. Jacques Schraven van werkgeversorganisatie VNO-NCW luidde vorige week nog maar een keer de noodklok. Op het symposium 'Onderwijsperspectief in Bèta en Techniek' in Den Haag constateerde hij dat Nederland er beroerd voor staat. Om dat om te buigen wil Schraven leerlingen door het geven van een financiële prikkel (hogere beurs of lager collegegeld) tot een bètakeuze verleiden. 'Het moet een genereus aanbod zijn. Zo genereus dat leerlingen die niet slagen er zonder financiële consequentie mee kunnen stoppen.'
Of financiële voordelen en een beter imago op de lange termijn tot meer bèta-instroom leiden is echter de vraag. Het kabinet heeft namelijk vergaande plannen om in de profielen van het studiehuis te gaan snijden. Nu zijn de profielen 'Natuur en Techniek' (NT) en 'Natuur en Gezondheid' (NG) nog een toegangsbewijs voor technische opleidingen. Als het aan minister Van der Hoeven ligt worden de uren van de exacte vakken gereduceerd en verdwijnt natuurkunde zelfs geheel uit het NG-profiel. Het gevolg van de voorgestelde wijzigingen: alleen 'Natuur en Techniek' is nog een kweekvijver voor toekomstige ingenieurs.
Ook prof.dr. Pim Levelt, president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), vreest de consequenties van de voorgenomen profielherziening. Levelt wil talentvolle leerlingen betere kansen geven door het studiehuis op enkele punten bij te stellen. 'Leerlingen verschillen in de manier waarop ze leren. De één is verbaal ingesteld, de ander visueel of ruimtelijk. Leraren moeten het onderwijs daaraan aanpassen. Het studiehuis is een eenheidsworst. Leerlingen die gemakkelijk abstraheren moet je niet belasten met een vrachtwagen vol toepassingen.'
De universiteiten proberen de exacte vakken op een andere manier aantrekkelijk te maken. Nu harde technische vakken als elektrotechniek en wiskunde aan populariteit inboeten, ontwikkelen ze aan de lopende band nieuwe opleidingen met even aanlokkelijke als exotische namen. Een paar voorbeelden: Delft heeft, samen met Leiden, Life Science Technology (sinds 1999) en Sustainable Molecular Science & Technology (sinds 2002), Twente Biomedische Technologie (sinds 2001) en Technische Geneeskunde (vanaf 2003) en Eindhoven de bouwkundevariant Installatietechnologie (sinds 2002).
De Nijmeegse universiteit gaat in dat opzicht het snelst. Daar schieten de nieuwe opleidingen en afstudeervarianten als paddestoelen uit de grond: Moleculaire Levenswetenschappen, Informatiekunde, Milieunatuurwetenschappen, Financiële Wiskunde of Bio-informatica. Volgens onderzoek van de universiteit passen de kenmerken van de opleidingen goed bij de belevingswereld van de scholieren met NG- of NT-profiel. Daarnaast werkt de universiteit veel samen met middelbare scholen. Het beleid werpt zijn vruchten af: de studentenaantallen stijgen weer.
En dat werd tijd, zegt prof.dr. Sjoerd Wendelaar Bonga, decaan van de Nijmeegse faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica, tijdens zijn voordracht op het congres: 'Te lang hebben de klassieke universitaire bèta's zich narcistisch gespiegeld aan het oordeel van hun vakgenoten in een verfijnd systeem van onderlinge beoordeling en competitie. Te lang hebben ze - met een dédain voor afvallers - een beeld uitgedragen dat exacte vakken alleen voor toppers zijn. Opleidingen die in die cultuur zijn gedrenkt zitten gevangen in de eigen 'bèta-val'. Ze zullen geen bijdrage leveren aan het aantrekken van grotere aantallen bètastudenten en verdienen dat ook niet.'
Rik Kuiper
Onderwijsminister Maria van der Hoeven:...reductie van de exacte vakken op het vwo...
