De Brusselse EU-ambtenaar Liberali maakte dit bekend op de jaarlijkse conferentie van Eurodoc. Zo'n zestig jonge onderzoekers uit zeventien landen kwamen afgelopen weekend bijeen in een jeugdherberg in Soest. Het was de eerste keer dat de nog jonge organisatie in Nederland vergaderde, op uitnodiging van het Laioo, het landelijk aio- en oio-overleg.
Liberali zei ook te werken aan een regeling om te bevorderen dat promovendi na twee jaar in het buitenland terugkeren naar hun land. 'Wie dan niet teruggaat, moet de toelage terugbetalen.'
Uit de presentaties van de delegaties bleek welke enorme verschillen er zijn in inkomen en rechtspositie van aio's, van de marginale mogelijkheden in Albanië en Griekenland tot de relatief gunstige positie in landen als Nederland en Noorwegen. Dat genereert een 'brain drain' van Zuid-en Oost- naar Noordwest-Europa, vaak al tijdens de studie.
Volgens Liberali is steun van Eurodoc nodig om de ambtelijke voorstellen geaccepteerd te krijgen door de Europese Commissie. Met zijn mooie Italiaanse accent riep hij de Europese promovendi daarom op hun van nature individualistische en competitieve houding in te ruilen voor een eendrachtige bundeling van krachten. 'Ga op de tafel staan, zoals in Dead Poet Society!'
Naast internationale mobiliteit stond de positie van vrouwen in de wetenschap centraal op de conferentie. Laioo-voorzitter Ingrid Giebels: 'Op dat punt doet Nederland het slecht, vooral bij de bèta-studies. Waarschijnlijk heeft dat te maken met de traditioneel geringere participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt.'
De Utrechtse professor Braidotti voorzag het probleem van een theoretisch kader. Maar ze was ook heel praktisch met haar constatering, dat de kans op zwangerschap niet bevorderlijk is voor de internationale mobiliteit van vrouwelijke promovendi. De doorstroming van vrouwen blijft een prioriteit van Eurodoc. Zijn gender-werkgroep gaat samenwerken met Athena, een netwerk van vrouwenstudies van het EU-programma Socrates. Eerste actiepunt is het opstellen van een zwarte lijst van landen die geen goede regeling hebben voor zwangerschapsverlof voor promovendi. Eurodoc heeft verder besloten het streven naar gelijkheid breder te trekken, door ook naar nationaliteit en ras te kijken.
De plannen tot invoering van het bama-stelsel in de EU vormde in 2000 de aanleiding tot de oprichting van Eurodoc. Spreker Jeroen Bartelse van universiteitenvereniging VSNU spoorde de zaal aan een actievere rol te spelen in dit zogeheten Bologna-proces. De verwachting is dat het nieuwe stelsel gevolgen zal hebben voor de positie van promovendi. Volgens Annemarie Kerkhoff van het organiserend comité van de conferentie is het nog altijd niet precies duidelijk welke gevolgen Bolgna zal hebben.
'In Nederland bestaat de kans dat promovendi weer als studenten worden beschouwd.' Eurodoc wil zich overigens niet beperken tot de EU, maar komt op voor de belangen van promovendi in heel Europa. 'We kunnen veel van elkaar leren. Ondanks de grote verschillen zie je overal dezelfde problemen: slechte begeleiding en een laag rendement, veelal door teweinig financiering en onduidelijke kwaliteitseisen.'
Raoul Tan, de Nederlandse oprichter en voormalig voorzitter van Eurodoc, vindt dat het tijd wordt om te luisteren naar klachten van jonge onderzoekers en iets aan het beleid te doen. 'Eerst werd het kiezen voor een postdoc-positie impopulair doordat klachten over het postdocschap genegeerd werden. Daarna begonnen de problemen met aio's steeds erger te worden, maar de oude garde bagatelliseerde ook die. Nu is men verbaasd dat jongeren niet eens meer voor een exacte studie willen kiezen.'
