De bewindsman maakte zijn idee vorige week bekend in een overleg met de Tweede Kamer over het wetenschapsbeleid. Op aandringen van kamerleden ging hij in op de geringe doorstroming van onderzoektalent. Hij spitste dit toe op het gat in de hooglerarenformatie dat straks in korte tijd kan ontstaan. Als erfenis van groeistuipen uit de jaren zestig is namelijk veertig procent van alle hoogleraren ouder dan 55. In de bètavakken is soms tweederde 55-plusser. Vanaf het jaar 2000 zal snel een groot aantal leerstoelen vrijkomen. En de zorg bestaat of er dan wel genoeg talent voorhanden is. Door de voorfinanciering van enige tientallen leerstoelen (op een totaal van 2400) wil Ritzen vanaf 1997 zorgen voor een geleidelijker opvolging door een nieuwe generatie jonge hoogleraren. De kosten van het plan, dat de bewindsman de komende maanden met de universiteiten wil bespreken, zullen minstens 10 miljoen gulden per jaar bedragen.
'We gaan dit doen. Maar het hoe moeten we nog uitwerken', zei de bewindsman in de Kamer. Het geld zal uit het budget van de universiteiten moeten komen. Wat Ritzen betreft valt het misschien vrij te maken door het aantal promotieplaatsen bij de universiteiten te verminderen. Want los van de discussie over de rechtspositie van aio of `beurspromovendus' meent hij dat dit aantal best minder kan. 'Er zijn tekenen dat de keus voor het aio-schap in sommige vakgebieden vaak geen positieve keus voor het onderzoek is, maar een poging om de werkloosheid uit te stellen', aldus Ritzen.
Bij de kamer bestaat duidelijke steun voor het idee van Ritzen-hoogleraren, zoals de bewindsman het na de vergadering zelf al ietwat parmantig noemde. Maar met de ruil tegen aio-plaatsen was niet iedereen het nog eens.
De kamer wil overigens meer dan deze tijdelijke actie om de komende pensioengolf op te vangen. Alle vier de grote fracties vinden, in navolging van de Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT) dat het hele personeelsbeleid voor universitaire onderzoekers flexibeler moet worden. VVD-woordvoerder drs. O. Cherribi sprak van een 'torenhoog gebrek aan mobiliteit' en wees op de geringe carrièremogelijkheden voor jonge onderzoekers, na hun promotie. In navolging van de AWT stelde hij dat de universiteiten sterk achterlopen op het gebied van human resources management. Mevrouw M. van der Hoeven (CDA) onderstreepte dit. Aan de ene kant vergrijzen de hoogleraren en hoofddocenten, aan de andere kant zijn er teveel aio's. Daar tussenin ontstaat volgens haar een steeds groter `gat' in de leeftijdsopbouw. Met het extra aanstellen van veertig jonge hoogleraren is dat probleem nog lang niet opgelost. Van der Hoeven wil net als Ritzen minder aio's, maar dat geld moet dan gebruikt worden om meer postdocs aan te stellen.
Ook de anderen drongen aan op meer doorstroming van onderzoekstalent. Mr. J. van Walsem van D66 had het zelfs over grootschalige invoering van tijelijke contracten voor senior- onderzoekers, volgens Amerikaans model. Minister Ritzen reageerde met enig gesputter op deze pleidooien. Flexibiliteit moet volgens hem wel passen binnen een carrièrebeleid. Bovendien leidt het al gauw tot extra looneisen. Toch overweegt Ritzen, nu het personeelsbeleid meer bij de universiteiten wordt gelegd, aparte arbeidsvoorwaarden voor onderzoekers mogelijk te maken. De minister overlegt hier naar eigen zeggen al over met de vakbonden.
Overigens gaat de VSNU binnenkort voor het eerst ook zelf met de vakbonden onderhandelen over een universitaire CAO. Komende week komen de universiteiten met hun `nota van inzet'. Dan zal blijken welke stappen ze willen zetten op weg naar meer flexibiliteit.
