'Daar ben ìk voor ingehuurd', zei Ritzen vorige week tegen het weekblad Elsevier, 'niet de individuele onderzoekers.' Het ging over de themakeus in het onderzoek. Hij verdedigde zijn jarenlange streven om die keus meer door de politiek te laten beïnvloeden. Maar dit keer koos hij wel zeer stellige bewoordingen.
'Geen enkel land kan het zich permitteren om te zeggen: dit is het geld en de onderzoekers bepalen hoe het wordt besteed', zei Ritzen. Hij suggerereerde dat op den duur de besteding van de volle vier miljard onderzoeksgeld door de politiek 'gestuurd' moet worden. Weg academische vrijheid. De houding van universiteiten en de wetenschapsorganisaties NWO en KNAW deed hij af met; 'Het zijn allemaal gevestigde belangen.'
De universiteiten en NWO reageerden vorige week 'verbijsterd'. Men wees op de afspraken van de laatste jaren om via verkenningen en debatten een deel van het onderzoek wèl af te stemmen op maatschappelijke kwesties. Maar de uitspraken van Ritzen waren tien stappen te ver. Als onderzoekers geen vrijheid houden om te ontdekken wat ze zelf ruiken, is dat 'het einde van de wetenschap', zei NWO zelfs in een reactie.
Nuchterder
Veel nuchterder zijn de reacties in de Tweede Kamer, waar men op maandag 25 november praat over het wetenschapsbeleid van Ritzen. Maar dat betekent zeker niet dat zijn recente uitspraken volle steun krijgen. Men lijkt ze eerder niet helemaal serieus te nemen.
'Ik ga ervan uit dat we in de Kamer het Wetenschapsbudget 1997 bespreken, en niet de bijdragen van de minister in Elsevier of De Volkskrant', zegt PvdA-Kamerlid Wim van Gelder grijnzend. De aanzetten in het wetenschapsbudget om de themakeus op een aantal onderzoekterreinen meer op maatschappelijke kwesties af te stemmen, vindt hij prima. Maar wat Ritzen vorige week heeft gezegd is volgens hem veel te ver. Maar boos of geschokt is Van Gelder niet. 'Het aardige is dat er zo eindelijk eens een publieke discussie over het wetenschapsbeleid is.'
Shockeren
Dat laatste vindt ook VVD-kamerlid Oussama Cherribi. De geringe publieke aandacht voor het wetenschapsbeleid zit de specialisten in de Kamer kennelijk dwars. En een beetje shockeren om de discussie op te porren zien ze daarom wel door de vingers. Cherribi zal Ritzen wel aanspreken over zijn uitlatingen, want 'de universiteit is geen staatsboerderij'. Ook hij kijkt verder naar het officiële beleid van Ritzen, in het Wetenschapsbudget. 'En dat is echt véél genuanceerder.'
Spannender wordt de discussie over de stimulering van top-onderzoek. De universiteiten en NWO wilden met een pot van 70 miljoen gulden premies uitdelen aan twintig top-onderzoekscholen. Ritzen heeft dat verlaagd tot tien, omdat een groter aantal naar 'verdelende rechtvaardigheid' zou rieken. Hij wel echte, hoge toppen. De universiteiten zijn kwaad; volgens hen is het aantal terrein waar Nederlanders top-onderzoek doen veel groter dan tien. En 7 miljoen gulden per jaar per top-school vinden ze ook ergveel geld. Welk standpunt de Kamer inneemt, wordt volgende week duidelijk.
