Wereldwijd lopen de winbare grondwatervoorraad en het bosbestand schrikbarend terug: gemiddeld met 7 en 2 procent per jaar. Nederland zelf tobt met ruimtetekort, vervuiling en onveiligheid. Om deze problematiek het hoofd te bieden en welvaart en leef- en milieukwaliteit te verhogen, is nieuwe technologie hard nodig. De UT speelt daar op in met het Cartesiusinstituut - gevestigd in het oude gemeentehuis van Franeker- en opgericht in samenwerking met de provincie Friesland en de gemeente Franekeradeel.
Het is een kennis-en onderzoekcentrum voor duurzame innovaties, genoemd naar Cartesius, die korte tijd in Franeker studeerde. Descartes, ofwel Cartesius (1596-1650) was een vermaarde Franse natuuronderzoeker, wiskundige en wijsgeer. De oude Friese plaats beschikte destijds over een eminente universiteit, opgericht in 1582 en opgeheven ten tijde van Napoleon Bonaparte.
Wetenschappelijk gezien sluiten de werkzaamheden aan bij de doelstellingen en activiteiten van het Centrum voor Schone Technologie en Milieubeleid van de UT. Daar is het nieuwe instituut organisatorisch dan ook ondergebracht. Beoogd wordt te komen tot een optimale kennisontwikkeling en -uitwisseling rond nieuwe technologieën die de aantasting van het milieu kunnen beperken en voorkomen. Het gaat om productieprocessen, producten en diensten waarbij terdege rekening is gehouden met gezondheids- en milieu-effecten, leefomgeving en kwaliteit van het milieu.
Een apart milieu-kenniscentrum heeft voor de UT zijn reden: hoewel het belang van meer systematische kennis inzake duurzame innovaties wordt onderkend, is het onderzoek nu zo versnipperd en beperkt qua omvang, dat kennisgroei en -uitwisseling onvoldoende tot stand komen. Vandaar een bundeling van krachten in een apart instituut; zodoende kunnen erkenning en herkenning van duurzaamheidsvraagstukken door de maatschappij daadwerkelijk plaatsvinden.
Het Cartesiusinstituut heeft als eerste hoofdtaak kennisuitwisseling over duurzame innovaties. Die kan plaats vinden door advisering, organisatie van seminars en workshops, en bijscholing van studenten, afgestudeerden en professionals. In de tweede plaats beoogt het instituut de opbouw van internationaal hoogwaardig onderzoek naar de ontwikkeling en toepassing van duurzame innovaties. In dit verband wordt samenwerking nagestreefd met diverse internationale instituten en organisaties, waaronder het Tellus Institute in Boston en het International Institute on Industrial Environment Economics in Zweden. Derde hoofdtaak is bij te dragen aan de regionale ontwikkeling, dit ook weer door onderzoek, advies en netwerken. Daarbij zal het instituut experimenten met en demonstraties van duurzame innovaties ondersteunen.
Naast de Universiteit Twente participeren de provincie Friesland en de gemeente Franekeradeel in het Cartesiusinstituut. Voor Friesland is een hoogwaardig kenniscentrum te meer van belang omdat de provincie zich profileert als vestigingsgebied voor innovatieve bedrijven met een 'groen' karakter.
