Voor de faculteit TN en de leerstoel Biofysische Technieken is zijn overlijden op 18 januari op slechts 49-jarige leeftijd een groot verlies: hij was immers degene die als nieuwe leerstoelhouder de toekomst van de leerstoel zou gaan bepalen.
Bart begon in september 1981, na zijn promotie op een onderwerp uit de fotosynthese in Leiden, als post-doc bij de groep Biofysische Technieken. Hij ging onderzoek doen naar celherkenning, we hoopten een ingang te vinden naar medische toepassingen van de technische natuurkunde. Het werd een avontuurlijke pionierstijd. Niet gehinderd door know-how en tradities werd de kennis op medisch en technisch gebied opgebouwd. Samen met internisten uit Ziekenzorg en later de universiteit van Münster, deden we onderzoek naar leukemie. De door Bart ontwikkelde stromingscytometer werd een succes, we werden specialist op het gebied van karakterisering van witte bloedcellen. Er werd een patent ontwikkeld dat verkocht werd aan een Amerikaans bedrijfje, de Nederlandse industrie wilde niet. Uiteindelijk leverde het patent de UT 500 duizend dollar op, Bart kreeg, net als ikzelf, 1 dollar! Nu staat er in Californië een grote fabriek met een omzet van 120 miljoen dollar en is de firma marktleider.
Bart was niet de persoon om zich op één onderwerp vast te leggen, hij zou zich doodverveeld hebben. Daarvoor was hij te springerig en te technisch-geniaal. Hij werkte o.a. aan confocale microscopie en atomaire kracht microscopie. Binnen de kortste keren kwamen vele biologen meten in ons lab; we waren de enigen die, door zelf te bouwen, de apparatuur begrepen en hen konden helpen. Later werden cellen en DNA moleculen gevangen in een laserbundel. Gemeten lichtverstrooiingspatronen stemden schitterend overeen met theoretische beschrijvingen. Deze overeenstemming fascineerde hem, hij die zo kon spelen met theorie en experiment. Andere metingen werden begrepen doordat Bart de fysische modellen maakte. Het overlijden van zijn echtgenote in 1995 beïnvloedde Bart als mens en als fysicus. Hij verminderde zijn aanstelling om voor Joris en Tanja te kunnen zorgen, zijn kinderen die nu voor de tweede keer worden getroffen. Langzaam hervond hij zijn drive en zekerheid, grotendeels door het onderwijs dat hij bleef verzorgen: hij werkte met hart en ziel aan de colleges die hij moest verzorgen. Bart was een helder en goed docent, gegrepen door de wijze waarop Feijnman werkte en doceerde. Hij schreef een aantal publicaties die getriggered waren door onderwijs dat hij verzorgde. Zijn colleges werden geïllustreerd met experimenten die hij zelf in elkaar knutselde, zoals een raket model, bestaand uit een half met water gevulde fles. Met een fietspomp werd de druk op het water opgevoerd totdat de kurk uit de fles klapte en de fles wegschoot, aangedreven door het uitstromende water. Snelheden van 180 km/uur werden gehaald op de campus, hij vond het prachtig.
Zo kwam hij terug: herwon zijn enthousiasme en solliciteerde naar de functie van leerstoelhouder van de groep. Steeds had hij geweigerd te solliciteren naar hoogleraarsfuncties, zag op tegen het management en de administratieve taken.
Begin november 1999 koos de commissie Bart als eerste kandidaat. Anderhalve week later werd hij getroffen door zijn ziekte. Abrupt greep de nog niet volledig begrepen biologie in en velde de fysicus. Geholpen door moderne technische apparatuur konden de medici ons twee maanden later voorspellen dat Bart nog slechts een jaar te leven had.
Gedurende zijn ziekte bleef hij de observerende wetenschapper die voortdurend rapporteerde over wat hij waarnam, wat hij nog kon. Ik heb hem geen keer horen klagen over zijn lot. Hij was gelukkig toen hij toch door het CvB benoemd werd tot hoogleraar, de functie die hij zo graag echt had ingevuld. Hij glom van trots toen we kwamen met de twee proefschriften waarin hij vermeld stond als een van de promotoren. De laatste drie maanden lagen de boekjes voortdurend onder handbereik.
We zullen het verder zonder Bart moeten doen, gedreven door 'wat we nog niet weten', de titel van het boek dat Bart een aantal van ons onlangs cadeau deed. We weten inderdaad nog niet veel van de wonderen in de biologische wereld, wonderen die Bart zo graag met de Technische Natuurkunde had helpen ontrafelen.
De leerstoel en de faculteit hebben een begaafd man verloren, een uitstekend fysicus en leermeester. Velen van ons zullen hem bovendien en vooral missen als een vriend.
Jan Greve
